Polen en Texas toonden het recent nog maar eens aan: zelfs in 2022 hoort er bij een baarmoeder nog steeds een gebruiksaanwijzing, en die is pijnlijk snel te herschrijven. Dat wrijft Audrey Diwan er nog eens extra in met haar verfilming van de autobiografie L’Evénement, die je meeneemt op de huid van een studente die zwanger raakt in een Frankrijk zonder abortusrechten. Met als resultaat een intense trip die alle vezels van je lichaam door elkaar schudt, maar uit de buurt blijft van alle clichés en boven alles een onvoorwaardelijke liefdesverklaring is aan het leven.
Drie meisjes voor een spiegel in een studentenresidentie, die elkaars outfits keuren voor een feestje. Het had eender welke Leuvense vriendengroep kunnen zijn, maar behalve de muziek in het lokale café verraadt niets dat we in een Franse provinciestad rondlopen begin jaren 1960. Een van de vriendinnen is Anne, een ambitieuze literatuurstudente die als eerste in haar plattelandsgezin de kans krijgt om een diploma te halen. Tot ze na een onenightstand zwanger raakt en haar toekomstdromen voor haar ogen uit elkaar ziet spatten. Omdat abortus pas vijftien jaar later legaal zal worden, is haar enige uitweg zichzelf te lijf gaan met breinaalden, of via via een adres zoeken van een ongeschoolde engeltjesmaakster in een achterbuurt waar je enkel binnenraakt met een codewoord. Met in het beste geval een zware celstraf voor iedereen die ook maar vaag medeplichtig is, en in het slechtste geval de kans om het niet te overleven.
Het is het verzwegen verhaal van talloze vrouwen, maar vooral dat van auteur en herontdekt feministisch icoon Annie Ernaux, die haar ervaringen neerschreef in de gelijknamige autobiografische roman. Net als in Ernaux’ bekendste autobiografie De jaren, fileert ook deze verfilming met een sociologische scherpte de ‘verloren generatie’ die opgroeide net voor mei ’68, en de dubbelzinnige identiteit die daaruit voortvloeit. De personages pikken wel een graantje mee van de veranderende tijdsgeest waarin jongeren steeds meer ruimte opeisen, maar blijven desondanks aanbotsen tegen de conservatieve politieke realiteit. Die contradictie wordt knap belichaamd in de medestudenten van Anne: ze praten zonder schroom over hun seksuele fantasieën, maar zien het als een noodzakelijk kwaad om daar pas na hun huwelijk aan toe te geven. Meisjes die wel openlijk met jongens durven flirten, vallen ten prooi aan pesterijen en slutshaming, en die giftige cultuur is een broeihaard voor grensoverschrijdend gedrag. Ook de scènes waarin Anne haar ouders bezoekt en zich steeds bewuster wordt van het klasseverschil tussen zichzelf en haar meer geprivilegieerde medestudenten, komen hard aan. Zelfs de subtielste opmerking over haar fijne handen, die nog nooit zware arbeid hebben verricht, geeft op een beklijvende manier vorm aan de grote verwachtingen om boven haar ouders uit te groeien.
Een historische film over het abortusthema dreigt al snel iets te doorzichtig een hedendaagse, activistische blik te extrapoleren naar het verleden, of zich vooral te wentelen in gevoelens van schaamte en twijfel. L’Evénement doet geen van beide. Die clichéloze insteek bereikt een hoogtepunt wanneer Anne alleen aan een bar zit en een man opmerkt dat ze er ongelukkig uitziet. Haar reactie is beklijvend in haar eenvoud: “je souffre de solitude”. Ik begrijp opeens dat het verhaal geen strijd is tussen mannen en vrouwen, maar tussen gehoord worden en niet gehoord worden, tussen troost vinden in een gedeelde ervaring en er alleen voor staan. Want dat is nu eenmaal de realiteit als je strijd zo zuiver personal is dat de political kant ervan nog door niemand is uitgesproken. Iedere poging om iemand in vertrouwen te nemen, is een sprong in het duister. Waardoor het licht soms zelfs bij Anne uitgaat, als ze iemand wil aanspreken maar de woorden niet meer vindt.
En zonder die woorden blijft er niet meer over dan een lichaam. Terwijl Annes leeftijdsgenoten uitgaan, sporten en discussiëren over Sartre, worden haar eigen dialogen herleid tot een nulpunt. De shots van haar lichaam reduceren het letterlijk tot een strijdtoneel, ingesloten in het claustrofobische 4/3-beeldformaat en met de camera op een beklemmende armlengte afstand in haar nek. Maar L’Evénement ontwricht ook op subtielere wijze de hele notie van lichamelijkheid, door compleet te herschrijven welke soorten contact veilig zijn en welke bedreigend. Wanneer Anne enkel op onbegrip stuit bij de vader van haar kind en in paniek naar huis lift, krijg je nauwelijks tijd om te beseffen hoe onveilig ze zich misschien voelt. Wanneer haar medestudenten haar verstomd aankijken als ze een black-out krijgt tijdens de les, snijden hun blikken dan weer als messen door je heen.
Een ontspannende vrijdagavondfilm is L’Evénement allesbehalve, want Annes machteloosheid wordt anderhalf uur lang uitgesmeerd over een zenuwslopende spanningsboog – inclusief minutenlange abortusscènes. Die suspense heeft de film nochtans niet nodig om te overtuigen, want de kracht van L’Evénement schuilt vooral in hoe Annes vastberadenheid wordt geportretteerd als een keuze vóór de ene toekomst in plaats van tegen een andere. Je glimlacht door je tranen heen wanneer ze haar favoriete docent om hulp smeekt nadat ze wekenlang geen woord meer op papier kreeg. Haar woorden “je veux écrire” zijn geen naïeve meisjesdroom, maar een liefdesverklaring aan het leven. En aan de allesverpletterende kracht van woorden om het leven bij de keel te grijpen.
L’Evénement speelt nog steeds in Cinema ZED. Met je cultuurkaart betaal je voor een ticket slechts 7 euro.
CLUB KULTUUR 