Wat als niemand je verstond en je voor gek werd verklaard?
De documentairefilm “The woman of stars and mountains” is het verhaal van Rita Patiño, een inheemse vrouw uit Mexico. De documentaire begint met een aantal mensen, zoals o.a. een politieagent en een advocaat, die getuigenissen afleggen. Een deputy sheriff vertelt dat ze in 1983 op een dag wordt aangetroffen in een kerk in Kansas en er heel bang uitzag. Maar er was een dringender probleem: welke taal sprak ze? Hij legt uit dat hij de mentale gezondheidsdienst had gebeld die haar, tegen haar wil, meenamen. De dokter stelde de diagnose vast dat ze een mentale ziekte had en moest opgesloten worden in een mentaal ziekenhuis. Daar verbleef ze dan in totaal twaalf jaar. Twaalf jaar lang werd ze van haar vrijheid berooft. Twaalf jaar lang zat ze vast in een land waar ze de taal niet sprak. Twaalf jaar lang had ze medicijnen moeten slikken voor een mentale ziekte die ze niet eens had. De dokter wist niet eens welke taal ze sprak. Hoe had hij haar dan kunnen diagnosticeren? Rita vertoonde volgens hem vreemd gedrag: ze neuriede liedjes en bewoog in een specifiek ritme. Later wordt er verteld dat Rita een traditioneel volksdansje aan het doen was. Sinds wanneer is dat een symptoom van een mentale ziekte?
Opeens zien we Rita die terug is in Mexico. Er wordt pas op het einde van de documentaire vertelt hoe ze terug in Mexico is geraakt. Haar nicht Juanita zorgt voor haar en vertelt ons over Rita’s karakter. We komen te weten dat Rita heel koppig is en dat niemand haar kan zeggen wat ze moet doen. Juanita gelooft dat Rita behekst is geweest omdat ze zoveel geiten had en andere mensen daar jaloers op waren. Later zeggen de dorpsbewoners dat Rita zelf een heks is. Rita was het zwarte schaap van heel het dorp. Wanneer Rita voorbij wandelde, sloten mensen hun deuren. Ze bleef niet graag op één plaats, maar reisde rond van plaats tot plaats. Dat is waarschijnlijk hoe ze uiteindelijk in Kansas was geraakt.
Naar het einde van de documentaire toe zien we terug de getuigenissen en komen we te weten hoe Rita terug in Mexico was geraakt. Er waren heel wat krantenartikels – in het Engels en het Spaans- verschenen over Rita en haar situatie. Een mensenrechtenorganisatie had haar geholpen terug in Mexico te geraken en had het mentaal ziekenhuis aangeklaagd. Ze hadden de rechtszaak gewonnen waardoor Rita een grote som als schadevergoeding kreeg. De rechtbank besliste echter dat Rita niet zelf financiële beslissingen kon maken en benoemde een non genaamd Beatriz Zapata als haar curatele. Juanita vertelt dat Beatriz maandelijks 300 dollar naar hen opstuurde, maar na een paar jaar gestopt was en ze niets meer van Beatriz had gehoord. “Ze is een non, maar weet wel hoe ze geld van de armen moet stelen”, zegt Juanita.
Op het einde staat er in witte letters gedrukt dat het mentaal ziekenhuis niet wou collaboreren met het documentaire team en dat Beatriz inderdaad het merendeel van de schadevergoeding voor zichzelf had gebruikt. Het is een triest einde: Rita, die na twaalf jaar eindelijk was vrijgekomen van het mentaal ziekenhuis, bleef onrecht ervaren tot haar laatste adem.
Deze documentaire was onderdeel van DOCVILLE, het internationaal documentaire festival die plaatsvindt tot 30 maart.
CLUB KULTUUR 