Stuiteren door niemandsland: Man Strikes Back op TakeOff UUR KULTUUR

Een jongleur tegenover een drummer, twee grijze pionnen in een abstract landschap als een omgevallen blokkendoos. Wat begint als licht verteerbaar spierballengerol voor jong en oud, ontvouwt zich tot een entertainende én ontroerende multimediale timelapse van de strijd tussen mens en technologie. Om écht meer vragen dan antwoorden op te roepen blijkt die frontlinie al iets te fel platgetreden, maar verfrissend is Post uit Hessdalens performance “door mens en robot, voor mens en robot vanaf 6 jaar” absoluut.

Een oorverdovende knal op het drumstel en een spot op het gezicht van jongleur Stijn Grupping, die een balletje laat vallen op het schuine zijvlak van een van de driehoekige blokken op de scène. Het ding stuitert naar een andere driehoek, en wat volgt is een kettingbotsing van steeds sneller bliksemende ballen, aangedreven door de beats van drummer Frederik Meulyzer. Dan een versnelling hoger, met meer ballen, lichtgevende ballen, drums die oplossen tot vloeiende synths. De basisingrediënten van een avond met Post uit Hessdalen zijn onmogelijk in één genrehokje te plaatsen, en ambiëren dat ook allerminst. En dat recept werkt. Hoewel de leeftijd van het STUK-publiek op donderdagavond aanzienlijk hoger ligt dan de eigenlijke doelgroep van circusperformances, doet elke variatie op het thema menig toeschouwer mee promoveren tot een soort stuiterbal, gehoorzaam meeknikkend met zijn ogen achter de balletjes aan. Verrassing en voorspelbaarheid liggen hier – op een goede manier – dicht bij elkaar.

Tussen het rood-wit en paars-geel van de spots op alle ballen en driehoeken – en het schaduwspel van die vormen op elkaar – waan je je haast in een Kandinsky of Rodchenko. Het is ook in die tijdsgeest, en het bijbehorende blindelings vertrouwen in technologische vooruitgang, dat Post uit Hessdalen de mosterd haalde. Precies honderd jaar geleden schreef de Tsjechische auteur Karel Çapek het toneelstuk R.U.R., een dystopische Frankensteinfantasie waarin de vijand voor het eerst de naam ‘robot’ kreeg. Die dualiteit tussen mens en machine – en het constante vervagen daarvan – is een hapklare rode draad door de performance, die nadrukkelijk komt bovendrijven wanneer de blokken volwaardige robots blijken. Ze kunnen niet alleen zonder helpende hand van de jongleur rondjes draaien op het podium, ze verdrijven de artiesten ook letterlijk naar de marge. Terwijl die nog zo hard terugslaan met de mechanische precisie waarmee ze op elkaar zijn ingespeeld. En wat zijn de zeldzame stiltes tussen de scènes in? Imperfecties om te koesteren, of eerder stiltes voor de storm?

Springlevend is het technologiethema absoluut, in tijden waarin algoritmes ons leven beheersen van surveillancestaten tot datingapps. Het treedt in de voetsporen van talloze hedendaagse installatie- en performancekunstenaars, en voor generatie TikTok is het allerminst onvertaalbaar naar kindertaal. Maar om nog origineel te zijn vraagt het wel om een concreet aanknopingspunt, en die uitdaging lijkt Post uit Hessdalen eerder te schuwen dan te omarmen. Over welke mensen en welke robots hebben we het precies? En wat zeggen ze over ons leven vandaag?

Na de robotdans lijkt Man strikes back rustig naar een open einde te kabbelen. Totdat een van de robots enkele seconden voor de finale black-out nog naar de keel grijpt met een weeïge, neuriënde schreeuw, onmiskenbaar menselijk. Als een soort tegenpool van de autotune in popsongs, misschien wel het irritantste voorbeeld van hoe een machine het van de mens overneemt.

Of is die laatste emotionele stuiptrekking net de zwakte van Man strikes back? Alsof de belofte van de titel opeens te nadrukkelijk op de voorgrond treedt en de mens definieert als terugvechtende underdog, in plaats van alle labels even los te laten. Niet meteen nodig bij een voorstelling die drijft op de ambiguïteit waarmee mens en robot elkaar ten dans vragen, af en toe elkaars vaarwater betreden en elkaar naar een hoger niveau tillen. En die wat de vorm betreft al een uiterst fascinerende zintuiglijke rollercoaster is.

De grenzen van grand hotel Europa: Kiluanji Kia Henda intrigeert in Museum M

Krachtige zwart-witbeelden met een twist en een ontwapenende humor, dat is alles wat Kiluanji Kia Henda nodig heeft om de essentie van onze tijdsgeest te vatten in één artistiek oeuvre. Museum M stelt de fotograaf, video- en installatiekunstenaar voor aan het grote publiek met een prikkelende expo die aantoont dat de grenzen tussen macht en machteloosheid zichzelf constant hertekenen. Hoeveel muren je ook bouwt en hoeveel havens je ook sluit.

Souvenirshopversies van de David van Michelangelo, de Sabijnse maagdenroof en een heleboel andere iconen van de Europese canon in felgekleurde condooms gewrongen. Ja, je leest het goed, dat is het eerste wat je ziet wanneer je uit de lift stapt en je onderdompelt in de wereld van Kiluanji Kia Henda. De installatie The isle of Venus is voor deze expo wat de “was je maar hier”-neonletters zijn voor de Artefact-expo: een uiterst Instagramvriendelijke eyecatcher waarachter een diepere tragiek schuilgaat. De beelden staan namelijk niet op een elegante piëdestal, maar op een vormeloze massa van betonblokken. Het eiland van Venus is dus geen aards paradijs vol lust en schoonheid, maar een dam die dienstdoet als laatste redmiddel om ons westerse erfgoed te redden van de tand des tijds. Dat de installatie wordt omringd door een reeks bewerkte foto’s rond het thema migratie, geeft het werk een nog bitterdere nasmaak. Gaan we voorzichtiger om met marmer dan met mensenlevens?

Een man, een vrouw, een typemachine en heel veel dromen: Martin Eden

Ambitie lijkt op overmoed, ze zijn rap te verwarren. Als Ploegsteert van Het Zesde Metaal een melodramatische Napolitaanse classic was, zou het prima passen in de soundtrack van Martin Eden. Pietro Marcello katapulteerde Jack Londons roman naar een ongedefinieerde buitenwijk van Napels, in een al even ongedefinieerde tijdsgeest. Het resultaat is een overweldigend en ambitieus epos dat zijn geheimen niet makkelijk prijsgeeft, maar je wel aan het denken zet: welke prijs wil je betalen om je dromen waar te maken?

Lang zal de kortfilm leven: onze tips voor het 25ste Kortfilmfestival

Het Kortfilmfestival blaast dit jaar 25 kaarsjes uit en viert dat met een pittig programma van 100 kortfilms op een week tijd, zowel Vlaamse toppers als een verrassende internationale selectie. Voor moeilijke beslissers zijn de compilaties waaruit het schema is opgebouwd alvast een godsgeschenk: in elk programmablok waarvoor je een ticket koopt, krijg je 5 tot 10 films te zien – sowieso waar voor je geld dus. Zie je zelfs dan door het bos de bomen niet meer? CLUB KULTUUR helpt je  op weg in de strijd met de embarras du choix.

Decor wordt film: het debuut van Rinus Van de Velde

Wie Rinus Van de Velde zegt, zegt muurbrede houtskooltekeningen met raadselachtige citaten. Aan zijn doordachte composities gaat heel wat geëxperimenteer met kartonnen modellen en fotografische ontdekkingstochten vooraf. Die making of had voor Van de Velde zoveel potentieel als volwaardig filmdecor dat de stap van het canvas naar het witte doek snel gemaakt was. Zijn kartonnen universum wordt van achter de schermen tevoorschijn gehaald in zijn eerste kortfilm The Villagers. Wil je Van de Velde zelf aan het woord horen? Woensdagavond komt hij langs voor een nabespreking bij de compilatie Alternative Realities 1, waar je ook werk ziet van een heleboel andere makers die spelen met de grenzen tussen fictie en realiteit. En als bonus kan je het overstroomde huis uit het decor bewonderen op het binnenplein van het STUK. 

Een best of the best of in 3 episodes

Bij een jubileumeditie horen herinneringen. Maandag-, dinsdag- en woensdagavond kan je genieten van een selectie van de beste creaties die ooit op het scherm van Cinema ZED te zien waren, uit respectievelijk de periodes 1995-2003, 2004-2013 en 2014-2018. Heel wat filmmakers hebben hun carrière te danken aan het Kortfilmfestival, zoals Michael R. Roskam. In 2004 won hij de publieksprijs met Carlo, 12 minuten vol knullige Limburgers en vlammende auto’s – zowaar een mini-Rundskop waarbij gevoelige kijkers niet hoeven weg te kijken. De recentste ereplaats op de wall of fame gaat naar Provence van Kato De Boeck, een afstudeerproject aan het RITCS dat meteen goed was voor een Ensor en een publieksprijs op het Film Fest Gent. Een elfjarig meisje, haar broer en de Franse zon, meer is er niet nodig voor een poëtisch stukje coming-of-age dat smaakt naar meer.

Focus op animatie

Liefhebbers van de betere animatiefilm komen dankzij het programma AnimaZED al aan hun trekken in Cinema ZED. Ook het programma van Kortfilmfestival biedt heel wat moois in maar liefst twee compilaties die volledig in het teken staan van animatie. Eli is het resultaat van de strijd tussen Amerikaans regisseur Nate Milton en zijn innerlijke demonen: zijn eigen ervaringen met een bipolaire stoornis verwerkt hij in het verhaal over een psychiatrisch patiënt die zijn hulpverleners verbluft met wonderlijke theorieën over de kosmos. Voor mensen die bij het minste hoofdpijntje hun toevlucht zoeken tot dokter Google – geef toe, we’ve all been there – is het Belgische Sous le cartilage des côtes een fijne wake-up call. Fans van dystopische drama’s zoals The Lobster kunnen dan weer genieten van het Frans-Portugese Entre Sombras, dat je meesleept naar een universum waarin mensen die zich niet over durven te geven aan de liefde hun hart bij een bank kunnen inruilen.

Gastland: Griekenland

Dat de Griekse cultuur uit meer bestaat dan blokken marmer, maakt het Kortfilmfestival meer dan duidelijk door de bloeiende filmindustrie van het land in de kijker te zetten. Een van de artists in focus is Konstantina Kotzamani, die met haar magisch realisme de ene prestigieuze prijs na de andere binnenrijft. Fans van Yorgos Lanthimos kijken waarschijnlijk uit naar Nimic, de nieuwste creatie van de regisseur van The Favourite en The Killing of a Sacred Deer. De ontmoeting tussen een cellist en een onbekende vrouw op de metro belooft alvast heel wat surrealistische beelden en muzikale suspense. Meer bizarre ontmoetingen vind je in The distance between us and the sky, waarin een ontmoeting tussen twee mannen aan een verlaten tankstation uitmondt in een filosofische conversatie over wat ons van de sterren scheidt.

25ste Kortfilmfestival Leuven, in STUK van zaterdag 30 november t.e.m. zaterdag 7 december. Het volledige programma vind je hier. Kortingen voor cultuurkaarthouders. 

Het najaar in expo’s: deze 4 mag je niet missen

Is er een betere manier om je verantwoordelijkheden met de nodige klasse te ontlopen dan een boeiende tentoonstelling? CLUB KULTUUR selecteerde er enkele die je herfstdepressie gegarandeerd doen verdwijnen, van een vergeten meester van de barok tot eigenzinnige video- en performancekunst. Extra goed nieuws: met je cultuurkaart zijn de meeste helemaal gratis.

Een pittige improvisatiederby der lage landen: Preparee vs. Kaaswol

Wat hebben stiekeme kinderarbeid achter de schermen van Loempialand en het vervolgverhaal “Nemo op het droge” met elkaar gemeen? Ze ontsproten allebei aan de fantasie van het Leuvense improteam Preparee en hun Nederlandse collega’s Kaaswol, tijdens hun gezamenlijke show in de Pieter de Somer-aula vorige woensdag. Wat bedoeld was als een bloedstollend duel en evengoed kon uitdraaien op een thuismatch voor Preparee, werd vooral een vriendschappelijk onderonsje. Waarin ook het publiek koning was.

Tussen genderneutrale toiletten en “ik heb zoiets van”: een eigenzinnig muzikaal avontuur met Maud Vanhauwaert

“Maak jij maar iets waarop niemand zit te wachten.” Met die missie stuurde een docent aan het conservatorium dichteres Maud Vanhauwaert de wijde wereld in, vertelde ze onlangs in een interview op Radio 1. Bijzonder wijze, maar allesbehalve profetische woorden voor de vrouw met de titel van Antwerps stadsdichter op zak sinds januari én een uitverkocht Wagehuys aan haar voeten deze dinsdagavond. In Mijn punt is eigenlijk ging ze samen met muzikale compagnons de route Geert Waegeman en Tom Kestens op zoek naar het midden tussen poëzie, stand-up comedy en cabaret. Met de glimlach van iemand die nog lang en gelukkig ernaar wil blijven zoeken.

Regel één van het Maud Vanhauwaert-universum: niets is wat het lijkt. Wie enigszins vertrouwd is met haar oeuvre – sinds de verborgencamerapoëzie waarmee ze argeloze voorbijgangers overviel in Iedereen Beroemd praktisch iedereen – weet dat maar al te goed. Een onschuldige “gelieve uw telefoon uit te schakelen” aan het begin van de voorstelling escaleerde al snel tot een overdaad aan serieuze en minder serieuze levenswijsheden, van het niet-of-net-wel-expres knisperen met snoeppapiertjes tot de mogelijkheid dat de persoon met wie ik ooit onder een grafsteen zal belanden misschien wel op enkele meters van me verwijderd kon zitten – maar het is oké, “gelieve u hier geen zorgen over te maken”. Ook het publiek bleef allesbehalve gespaard van die spitsvondigheden: de man naast me, die ervan overtuigd was dat zijn plaats op de laatste rij hem zou behoeden voor ongewenste interactieve momenten, was eraan voor de moeite. Zelfs in teksten die de vierde wand en het traditionele idee van poëzie wel netjes intact lieten, lag achter elke hoek een verrassingseffect op de loer. Elke iets te melige quote werd een fractie van een seconde later kurkdroog doorprikt met een ironische opmerking, een postmodernistische kwinkslag volgens het boekje van elke letterenstudent. Waegeman en Kestens gingen hierin mee door enkele usual suspects in elke Classics 1000 en Lage Landenlijst te parodiëren en switchten even enthousiast tussen sobere kleinkunst en vrolijke synthesizers als tussen hun verschillende instrumenten.

“Rol uw matten, ça veut dire quoi?” Tijdreis door de revolutie met Leuven ‘68

Vijftig jaar geleden is het al, de studentenopstand die Leuven teisterde én tegelijkertijd wakker maakte. De meest rebelse episode uit de geschiedenis van onze universiteit kent iedereen wel van “Walen go home”-spandoeken uit geschiedeniscursussen in het middelbaar, maar wordt nu voorzien van tekst en uitleg in de documentaire Leuven ’68. Het resultaat is een frisse kijk op een keerpunt in de Belgische geschiedenis – én op alle verhalen die de straatstenen onder je voeten met zich meedragen.

Met Leuven ‘68 zit Fonk vzw (het productiehuis achter de schermen van Cinema ZED) al aan nummer vier van een reeks producties over de interessantste episodes uit de Leuvense geschiedenis, na De brand van Leuven, Leuven autovol & autovrij en De Leuvense scene. De documentaire was de afgelopen maanden al te zien in ZED, maar cultuurkaarthouders kregen afgelopen woensdagavond in aula Vesalius nog een gratis laatste kans. En dat onverwachte UUR KULTUUR-cadeautje werd meer dan geapprecieerd.

Paradijselijke liefdesverklaring aan de liefde: Call Me By Your Name

Kan je anno 2018 nog een goede romantische film maken? Is over de liefde niet stilaan alles al gezegd, loopt elke melige metafoor niet het risico te vervallen in torenhoge clichés die elk vleugje authenticiteit met de grond gelijkmaken? En kunnen we in Tindertijden nog geloven dat je tussen 7 miljard mensen genoeg hebt aan één persoon bij wie alles zo perfect is dat je herleid wordt tot een chaos van de meest betoverende soort? Toch wel. Het bewijs ervoor won net een Oscar voor beste bewerkte scenario en is nu te zien in Cinema ZED: Call Me By Your Name van Luca Guadagnino, naar de gelijknamige roman van André Aciman. Bereid je voor op een verbluffende, zonovergoten roze wolk waardoor je je even weer zeventien voelt.

Noord-Italië, 1983. De dromerige, hyperintelligente Elio (Timothée Chalamet) brengt met zijn joodse familie de zomer door tussen de stapels boeken, muziekpartituren en fruitbomen van hun villa (die momenteel trouwens echt te koop staat). Op een dag krijgen ze het gezelschap van Oliver (Armie Hammer), een doctoraatsstudent die met Elio’s vader op de bodem van het Gardameer op schattenjacht gaat naar klassieke beelden – job van je leven: check. Eerst is Elio vrij afstotend tegenover de zelfingenomen Amerikaanse charmes van Oliver, maar al snel ontdekt hij dat hij ondanks de meisjes die voor hem in de rij staan misschien niet zoáls Oliver wil zijn, maar mét hem. En na de nodige obstakels blijkt dat wederzijdser dan hij ooit had durven dromen. Wat volgt, is het verhaal van een verbluffende summer of love, vol fietstochten met bestemming onbekend en dronken nachtelijke zwempartijen. Waarvoor je nog even je ogen sluit tijdens de aftiteling, kwestie van dat ene gevoel zo lang mogelijk vast te houden voor je opnieuw in de maartse buien boven de Naamsestraat wordt losgelaten.

Een overdonderende Valentijnsdate met de literatuur: Saint Amour

Half februari valt de wereld op verschillende manieren in twee te verdelen. Enerzijds degenen die hun allesomvattende liefde met grote L in alle talen van de daken schreeuwen, anderzijds de zieltjes die boven een eenpersoonsmicrogolfmaaltijd de prijs van zevenentwintig Britse korthaarkatten beginnen te googelen. Of enerzijds zij die elkaar tot op de rand van het bankroet trakteren op rode en roze objecten uit alle mogelijke etalages, anderzijds zij die een zenuwinzinking krijgen van hoe het kapitalisme ons zelfs tot in onze slaapkamers niet loslaat. De enige plaats op het noordelijk halfrond waar beide kampen de avond van Valentijn in vrede naast elkaar zaten, was de Stadsschouwburg. Niets dan hoog bezoek daar voor Saint Amour, de “literaire liefdesaffaire” waarmee Behoud de Begeerte boekenwurmen elk jaar trakteert op een podium vol dichters en romanschrijvers die de meest passionele passages uit hun werk voordragen. Of de m/v/x van je dromen nu al jaren naast je wakker wordt, op een wit paard onderweg is of eerder op een schildpad die de weg zoekt met Apple Maps, de goed gevulde affiche biedt voor elk wat wils, en dat in alle geuren en kleuren van de liefde.