El cantar del playo or… a song is a rose is a thorn

Pop star performance, poezië voordracht en een biertje atten. Mario Barrantes Espinoza haalt werkelijk alles uit de kast om je mee te nemen op een trip down memory lane, bestemming: het Costa Ricaanse, queer uitgangsleven anno 2010.

_{© Michiel Devijver}

De Costa Ricaans-Nicaraguaanse kunstenaar en choreograaf doet met zijn performance een stukje persoonlijke geschiedenis uit de doeken. Zijn verhaal vertelt hij ons niet rechttoe rechtaan. Mario neemt liever een omweg en communiceert verbaal uitsluitend aan de hand van de taal van plancha, de muziek van Costa Ricaanse muzikanten uit de jaren zestig. Het publiek indertijd bestond voornamelijk uit huisvrouwen die er hun dagelijkse beslommeringen mee bevochten. Vandaar de naam plancha, ‘musica para planchar’ ofwel ‘muziek voor tijdens het strijken’. In 2010, een vijftigtal jaar later, wisselt plancha zijn oorspronkelijk publiek in voor de Costa Ricaanse queer gemeenschap en ontpopt deze muziek zich tot de campy soundtrack van hun uitgangsleven. Plancha, gekenmerkt door tragiek, theatraliteit en emotionele expressiviteit, is verder ook sterk ingebed in de cultuur van telenovelas (een typisch tv format, denk liefde – veel plotwendingen – happy end) en in die van de transformistas (‘drag queens’).

Aldus staat Mario niet moederziel alleen op een podium in de Manhatten. Hij brengt de zielen van oude geliefden, one-night stands, plancha-muzikanten uit de vorige eeuw, latina huismoeders en dramatische telenovela-figuren tot leven en laat ze mee zweten, zingen en brullen op het tempo van zijn liefdesleven. Niet alleen de rijke geschiedenis van de muziek die hij handig inzet om zijn verhaal te doen, maar ook zijn eenvoudige, doch sterk conceptuele choreografie brengt de figuren die zijn verhaal begeleiden tot leven.

Mario’s performance neemt ons mee op een uiterst intieme en persoonlijke inkijk in zijn prille jaren als ‘playo’ (Costa Ricaanse en denigrerende benaming voor homoseksuele mannen) . Aan de hand van de retoriek van plancha muziek, lijkt het zijn bedoeling om de zoektocht naar zijn identiteit en de verkenning van zijn seksualiteit te plaatsen binnen een cultureel kader waar zoveel andere Zuid-Amerikaanse gemeenschappen zich mee vereenzelvigen. Op ingenieuze wijze deconstrueert hij de muziek in poezië, popmuziek performances, dans, een drag persona en kwetsbare stilte. Hij geeft zich (letterlijk) volledig naakt aan zijn publiek. Met dit optreden zingt en danst hij niet alleen het lied van een jonge Costa Ricaanse homoseksuele man, maar ook dat van zijn peers en van alle andere gemeenschappen die zich de taal van plancha eigen hebben gemaakt.

‘El cantor del playo or… a song is a rose is a thorn’ was te zien in Studio STUK in de Manhatten op 4 oktober.

Zero for conduct: een krachtige middelvinger naar het onderwijs

Een meisje is druk in de weer op de podiumvloer wanneer het publiek woensdagavond binnensijpelt in de Grote Zaal van het OPEK. Met noeste, scherpe bewegingen schrijft ze met een krijtstift een opstel op de vloer. Elke regel van haar opstel herhaalt dezelfde zin: I WILL NOT INSTIGATE REVOLUTION. Ik zal niet aanzetten tot revolutie. Het tafereel verwijst naar episode zes van het eerste seizoen van The Simpsons. In die episode schrijft Bart Simpson hetzelfde opstel op een schoolbord. Net als Bart schoppen de jongeren van Zero for Conduct tegen de schenen van het onderwijs. Voor deze voorstelling sloegen het Leuvense productiehuis fABULEUS en theatermaker Haider Al Timimi  van het Genste theatergezelschap Kloppend Hert de handen in elkaar.

Try and imagine kites in de sky

Hundreds of kites, flying in the wind.

The kites are kids and the strings are parents and schools

hoping to get them as high as possible,

wanting them to go even higher.

But in reality they keep a firm grip on the strings at all times.

That’s basically how we deal with education.

Zoals bovenstaand citaat, uit het begin van de voorstelling, al doet vermoeden, bekritiseren de tien jongeren (tussen 15 en 22 jaar) het oude, standvastige onderwijssysteem dat niet enkel in Vlaanderen maar ook in de rest van de wereld de educatieve toon zet. Terwijl de wereld aan een hoog tempo evolueert, dobbert het onderwijs verder op dezelfde structuren en waarden als 100 jaar geleden. Dat systeem weerspiegelt allesbehalve de complexe en diverse maatschappij van vandaag. Het geduld van de jongeren is dan ook op.

Aan het begin van de voorstelling spotten de acteurs een voor een met de absurditeit van de regels in het onderwijs. Steeds luider spuwen ze uitspraken als ‘I will not wear inappropriate clothes to school’ en ‘Spitting is not free speech’ in het gezicht van het publiek. Het publiek begint steeds harder te lachen, maar al snel wordt de boodschap grimmiger. Discipline is de norm voor iedere leerling in het onderwijs. Niemand hoort buiten de lijntjes te kleuren. Het onderwijssysteem wordt dan ook voorgesteld als een beveiligingsagent die iedereen doorheen eenzelfde luchthavendetector duwt.

© Clara Hermans

Afwisselend met hun absurde dansuitbarstingen die hun frustratie met het verstikkende systeem symboliseren, houdt elk van de  acteurs een monoloog. In die monoloog bekritiseren ze vanuit persoonlijke hoek het onderwijs. Nadat ze zich doorheen een houten plank met een gat hebben gewurmd, vertelt een van hen hoe men op school enkel focust op het hoofd. Enkel alles wat boven de plank te zien is – romp en hoofd – is van belang. Alles wat onder de plank te zien is – benen en voeten – is minderwaardig. Daar vind je de kunsten. Dans, muziek, theater, alles wat je met je gevoel doet, past niet in de ideologie van het onderwijs. Een ideologie waarin enkel het hoofd, de harde wetenschappen, steeds meer van tel zijn. Die ideologie is zoals een gat in een plank waar iedere jongere zich doorheen moet wringen om niet uit de boot te vallen. Niet enkel deze monoloog, maar alle monologen vormen een sterke aanklacht tegen het creativiteit-dodend onderwijssysteem en de maatschappij die daarin meegaat.

Zero for conduct is een absurde, anarchistische theatervoorstelling. Deze jongeren maken het publiek bewust van hoe het onderwijssysteem vastgeschroefd zit in oude, beperkende denkwijzen. Het strafopstel van in het begin is tijdens de voorstelling sterk weggevaagd. Het is vertrappeld en maniakaal weggeschrobd. They will (and should) instigate revolution.

Op 8 en 9 november is de voorstelling nog te zien in het OPEK. Kaartjes kan je bestellen via https://www.30cc.be/nl/programma/item/zero-for-conduct

Zero for conduct | fABULEUS & Kloppend Hert | theater – dans – performance | OPEK | première 6 november 2019 | Korting met Cultuurkaart | https://www.fabuleus.be/zero-for-conduct

Alleen de allergrootste nabijheid, of hoe grenzen vervagen.

Een roman als uitgangspunt voor een dansvoorstelling: geen evidente keuze. Zeker niet als die roman ‘Die Wahlverwandschaften’ is, een twee eeuwen oude roman van Goethe. Toch is dat precies het uitgangspunt van ‘alleen de grootste nabijheid’ de nieuwe productie van fABULEUS en Dox.

Acht jongeren hebben het podium al ingenomen wanneer het publiek de zaal binnenkomt. Ze zijn druk in de weer met hun waterflesjes, laptops, smartphones en elkaar. Het geheel doet denken aan een studieruimte, een indruk die nog versterkt wordt door de met schriften en boeken bezaaide tafels waar ze aan zitten.

Het verhaal dat ze zullen brengen, is simpel: Eduard en Charlotte, een koppel, nodigen Otto, kapitein en vriend van Eduard, en Ottily, nichtje van Charlotte uit. De vier worden algauw hopeloos verliefd, en wat volgt is een spel van aantrekken en afstoten, een worsteling tussen de natuurlijke driften en de opgelegde normen van de cultuur.

De dansers/acteurs stappen in en uit dit verhaal. Soms zijn ze zichzelf, soms een deel van het personage. Tussendoor vertellen ze elkaar en de toeschouwers met behulp van sildes, een microfoon en wikipedia over de achtergrond van de roman. Als publiek word je heen en weer geslingerd tussen het kijken naar de voorstelling en betrokken zijn in een soort van repetitieproces dat de dansers doormaken.

Mede dankzij de tussenkomsten van de acteurs, is dit een hele begrijpbare dansvoorstelling. Geen ellenlange routine van bewegingen waarbij je je op het einde afvraagt wat je nu eigenlijk gezien hebt, maar kleine explosies van dans, gekaderd in het verhaal van de vier geliefden en opgevuld met achtergrondinformatie.  Jammer genoeg maakt net die extra informatie het soms wat té uitleggerig, want af en toe krijg ik het gevoel dat ik in een collegezaal zit in plaats van in een theaterzaal. Gelukkig is er ook ruimte voor humor, die voor een welkome afwisseling zorgt naast informatie.

Die afwisseling tussen ernst en luchtigheid is typerend voor deze voorstelling vol tegenstellingen: alle mogelijke grenzen tussen voorstelling en werkelijkheid vervagen en worden in vraag gesteld, personage en acteur staan naast elkaar op het podium en het verhaal wordt afgewisseld met zijsprongen over compleet andere dingen die op het eerste gezicht niet bij het verhaal passen, maar er op de een of andere manier toch in thuishoren.

Ook alle lof voor de energie waarmee de dansers zich het hele uur smijten. Ze dansen de ziel uit hun lijf in het verhaal van de vier geliefden, maar storten zich met evenveel energie op een impressie van landschapsarchitectuur. Toch lijken ze in hun energie hier en daar wat afwerking te missen. Sommige delen komen wat rommelig over, en dat is jammer, want de beweging op zich werkt heel krachtig.

Samengevat is ‘alleen de grootste nabijheid’ een hele toegankelijke dansvoorstelling, die bruisend van energie flirt met elke mogelijke tegenstelling die er in het theater te bedenken valt, maar die hier en daar toch nog wat afwerking mist.

Alleen de grootste nabijheid speelt nog tot en met zaterdag 13 november in STUK, maar gaat daarna nog tot en met 11 februari op reis doorheen Vlaanderen en Nederland.

Wat? Alleen de grootste nabijheid, fABULEUS en DOX // Wanneer? vrij 12/11/2015 en za 13/11/2015 om 20u30 // Prijs? €14,00 ( €10,00 met cultuurkaart) // waar? STUK

Tickets en info: STUK of fABULEUS

Verwrongen Liefdesdans

Jan Decorte/Bloet: ‘Much Dance’ – Dans/Theater – 16.12.2014, 20u30, Stuk

In deze zinderende mix tussen theater en dans staat Jan Decorte samen met drie andere acteurs op het podium om het publiek te confronteren met de liefde in al haar contrasterende gedaantes: eerlijk, wrang, onschuldig, lelijk, intiem, afstotend, pijnlijk. Maar altijd, altijd héél dicht op de huid.

Aan de hand van zeven liefdesgedichten, die allen aanvangen met een haast pathetisch maar nimmer vervelend “Oh love” – geschreven door Decorte zelf en gebracht door de acteur Risto Kübar – loodst Decorte ons langs evenveel woordenloze scènes, die elk een aspect van de liefde belichamen. De gedichten gaven daarbij de toon aan; een ineengedoken en uitgemergelde Kübar stamelt verlegen woorden als ‘blood’, ‘death’, ‘blackness’ en ‘solitude’. De sfeer die daarmee werd opgeroepen was overwegend duister, zonder echter dreigend te zijn. Wat Decorte op scène bracht was een verwrongen liefde, een liefde waar de acteurs met hun lijf geen blijf mee wisten, een liefde die hen verteert, die hen perverteert, die hen van zichzelf doet vervreemden. Deze donkere toon werd echter fel gecontrasteerd met de nauwgezet gekozen belichting: elke scène veranderde van sfeer door de wisselende lichtstanden, maar steeds was dat licht fel, steeds werden de acteurs, hun lichamen en hun soms pijnlijke, lugubere of onschuldige liefdesdansen zonder franje tentoon gespreid, dat de stilte van de liefde zo vervaarlijk dichtbij kwam dat je ze bijna door het publiek hoorde gonzen.

De scènes ademden een overweldigende eenvoud uit, waarbij de kijker ondanks de duidelijk suggestieve taal toch voldoende ruimte kreeg voor de eigen verbeelding en interpretatie. De lichamen van de acteurs bewogen zich heel formeel over het kale podium, dat overigens van drie bolle spiegels voorzien was die verschillende hoeken – maar vooral blinde hoeken – aan het publiek lieten zien. Deze spiegels gaven het merkwaardige, kale decor nog een extra dimensie mee; die van de gereflecteerde, van de naakte en eerlijke liefde, die zich nergens kon verstoppen, behalve op die paar zorgvuldig uitgekozen plekjes op het podium waar de spiegels geen vat op hadden. Op die manier kon je als de kijker de vaak bevreemdende scènes vanuit een nog bevreemdender standpunt gadeslaan, wat een merkwaardig spel tussen afstand en nabijheid creëerde.

Deze voorstelling is bedrieglijk in haar eenvoud, maar zo krachtig in haar puurheid. Bijna zonder woorden weet Decorte de contrasten van de liefde te vatten; al was het maar door een uitgemergelde Kübar naast een in het zweet badende, corpulente Benny Claessens te zetten, of de dood naast de geboorte. Uiteindelijk willen we allemaal hetzelfde: die versmelting, die éénwording, dat opgaan in de ander. Decortes voorstelling geldt als een ontwapenende verbeelding van deze oerinstincten, en lijkt tegelijk een onverbloemde waarschuwing in te houden: ‘pas op, de liefde kan met u doen wat ze wilt.’

Tips voor het schuilen // 14/10 tot 20/10

Le temps they are a-changin! Deze week valt er elke dag wel ergens te schuilen voor je dagelijkse beslommeringen in een theaterzaal naar keuze. Uw toegewijde dienaar maakte een kleine selectie:

Dinsdag 15 oktober – Flash Forward 1
Het is weer zover: de eerste editie van het vierjaarlijkse Flash Forward vangt deze dinsdag aan in het STUK. Op iedere editie van Flash Forward krijg je twee voorstellingen van beloftevolle jonge theatermakers te zien, gevolgd door nagesprekken met de makers over hun achtergrond, drijfveren en artistieke keuzes. Een ticket kost €6 voor cultuurkaarthouders. Abonnees kunnen zich als introductie gratis inschrijven voor een van de Flash Forward-avonden (via het bestelformulier of via het STUK Onthaal). Voor meer informatie klikt u hier.

Woensdag 16 oktober – Preparee: De Aftrap
Hét studentenimprovisatieteam van Leuven geeft hun openingsoptreden op woensdag 16 oktober om 20u00 in aula Max Weber. Een avond spontane hilariteit voor slechts €4. Hoewel de kaarten in VVK zijn uitverkocht, is dit geen reden om weg te blijven. Niet-afgehaalde reservaties worden 5 minuten voor de geplande aanvang van de voorstelling immers nog vrij gegeven. Zo wist ik vorig jaar meermaals als stijlvolle laatkomer toch nog een kaartje te bemachtigen. Wees er snel bij want eerst komt, eerst maalt!

Donderdag 17 oktober – SPEAK!
Door middel van een selectie historische toespraken in het Engels proberen twee performers hun toehoorders voor zich te winnen en tegelijkertijd ook tot nadenken aan te zetten over de macht van het publieke woord. Het publiek bepaalt wie er wint en wie het onderspit delft. Deze interactieve voorstelling, die geselecteerd werd voor het Kunstenfestivaldesarts 2013, speelt enkel op donderdag 17 oktober in het STUK. Met een cultuurkaart heeft u al een kaartje op zak voor €6. Voor meer informatie kijkt u hier.

Vrijdag 18 – Zaterdag 19 oktober – MCBTH
Joepie! Een reden om een dag langer in Leuven te blijven hangen – er zijn nog enkele laatste kaartjes over! Regisseur Guy Cassiers werkt steevast met beeldprojectie in zijn werk, en voor deze voorstelling werd componist Dominique Pauwels ingeschakeld voor de duistere muzikale component. In De Standaard beschreven als een “visueel gedicht”, belooft deze voorstelling over de sluipende krankzinnigheid van de moordlustige koning Macbeth voor alle zintuigen alleen het lékkerste voor te schotelen. Kers op de taart: de prachtige schaakkostuums van modeontwerper Tim Van Steenbergen. Macbeth zit nu in de last minute deals van 30CC, dus voor cultuurkaarthouders is er 50% korting op de ticketprijs! Dit wordt dé voorstelling van de maand. Voor meer informatie kijkt u hier.

Zaterdag 19 oktober – Workshop Dansanalyse
STUK houdt dit jaar ook enkele workshops dansanalyse. Deze vinden steeds plaats op zaterdag van 10u00 tot 12u00, en richting zich steeds specifiek op een bepaalde voorstelling, die dan enkele dagen later op de week volgt.  Inschrijven kost €8 per workshop, maar voor alle voorstellingen kom je aan tickets met een cultuurkaartkorting. Deze week: The Phantom Layer door Salva Sanchis. De voorstelling zelf vindt plaats op donderdag 24 oktober om 20u30 in de Labozaal van het STUK. Voor meer informatie kijkt u hier.

De Boekendans

Wat? The Other At The Same Time
van Matija Ferlin
Discipline? Danstheater
Waar? STUK Soetezaal
Wanneer gezien? donderdag 10 oktober ’13

Donderdagavond ging ik kijken naar The Other At The Same Side, gemaakt door de Kroatische choreograaf Matija Ferlin, die samen met zijn vier dansers enkele weken in totale afzondering ging ‘kamperen’ in Zuid-Istrië (Waar dat ligt? Geen flauw idee! Volgens Google ergens in Kroatië?), met niets anders op zak dan een paar potten en boeken. Dit vormde de inspiratiebron voor deze dansvoorstelling, waar de natuurlijke beweging centraal staat.

Als er al beweging is natuurlijk. Want hoewel er inderdaad veel rondgestapt wordt, met af en toe eens een solo’tje hier en daar, wordt er toch voornamelijk een toneeltje gespeeld. De dansers worden gedomineerd door een voice-over, die in hun plaats spreekt en zo de dialoog tussen hen op gang brengt. Ook koffers uitpakken, kamp opzetten en rondkijken horen tot deze theaterversie van een reality-programma. En lezen, veel lezen. Zelfs ik, een gepassioneerde taal- en letterkundestudent, vroeg mij na een tijdje af waar al die boeken nu precies voor dienden. Ging het nu over boeken of over dansen?

Boeken waarschijnlijk. Want heel veel dans in de klassieke zin van het woord, is niet getoond. Het is gewoon eerder een tekstvoorstelling met bewegingen. Wel mooie bewegingen, heel natuurlijk ook, je voelt de inspiratie en ze worden ook perfect uitgevoerd door de dansers, maar ze gaan ook af en toe verloren tussen het armgezwaai en gebalanceer van de andere dansers, die eerder afleiden dan aanvullen.
Het decor is leuk, de achterwand is één groot visueel werk van de omgeving waar de dansers vertoefd hebben om zich voor te bereiden en is bij momenten ‘interactief’. Deuren gaan open en rook wordt uitgebraakt. Over die rook trouwens nog het volgende: dat was het enige element in de hele voorstelling dat mij persoonlijk kon meesleuren. Het zorgt voor een effect van vervreemding en dat is blijkbaar waar deze voorstelling om draait.

The Other At The Same Time wordt niet meer gespeeld in België. Verdere Nederlandstalige informatie vind je hier.

BASIS €14 | CULTUURKAART €10

Van alle kanten: DISCOGRAFIE (+workshop)

Wat? DISCOGRAFIE
van Arco Renz en Marc Vanrunxt

Discipline? Danstheater

Waar? STUK Soetezaal

Wanneer gezien? dinsdag 9 oktober ’13

Deze week mocht ik iets speciaals doen: zowel een workshop volgen als de première bijwonen van het nieuwe ‘DISCOGRAFIE’. Volgens de website van het STUK (die trouwens helemaal vernieuwd is, ga zeker eens kijken!) een dubbele solo op popmuziek uit de jaren ’80.  Met de gedachte aan glitterpakjes en hoge afrokapsels ging ik op zaterdagvoormiddag naar de workshop dansanalyse in het STUK.

Daar hebben ze sinds een aantal jaren een hernieuwde aandacht voor dans, en nu dus ook een workshop, op vraag van het publiek. Want wat betekent dit of dat dan? En waarom zou dit nu over het een of het geen gaan? In een klein groepje werden eerst de twee choreografen, in dit geval Arco Renz en Marc Vanunxt, besproken aan de hand van beeldfragmenten en info over hun opleiding, hun kenmerken. Heel interessant, ik kreeg eindelijk een beetje grip op begrippen als het ‘dansvocabularium’ van een choreograaf en hoewel het niet meteen de meest interactieve workshop genoemd zou kunnen worden, kreeg ik veel meer goesting in DISCOGRAFIE. Daarna werd de voorstelling zelf en haar ontstaansgeschiedenis wat toegelicht.

Eerst en vooral moet men weten dat dit niets zal lijken op de magic steps en gestrekte vingertjes die u misschien verwacht. Dit is wel degelijk ‘een dubbele solo’, waarin de danser stukjes aan elkaar danst, die zeer goed te herkennen zijn als het werk van de ene of de andere choreograaf (zeker als je de workshop had gevolgd). Waar Arco Renz eerder voor ‘dans-dans’ staat, staat Marc Vanrunxt iets meer voor het conceptuele en het uitvergroten van kenmerken van de dansers zelf. Ik zou hier kunnen uitweiden over al die dingen die te herkennen waren als hun persoonlijke stijl, maar naar mijn mening zou deze recensie dan misschien wat langdradig worden en ik wil wel dat ze gelezen wordt. Laat ik het dus verder kort houden. De voorstelling was goed. Zelfs voor iemand die nog niet zo heel veel moderne dans op haar kijk-conto heeft staan, was dit danstheater om van te smullen. Eén enkele danser, Rob Fordeyn, klassiek geschoold en technisch zeer sterk, liet zich van alle kanten zien, plooide zich in de meest onmogelijke vormen, en liet ons zo toe een blik te werpen op de verbijsterende anatomie van het danserslichaam. Het podium was ook bezaaid met zilveren snippers, waar Rob Fordeyn doorheen danste en die door speling van het licht prachtig benut werden. Ik heb zelden zo’n mooi beeld gezien op een podium als gisteren, toen de lichten doofden en de snippers als kooltjes begonnen te gloeien.
Doordat er zo’n vijf keer ‘van scène’ gewisseld werd, en dan ook telkens van kostuum, moet je al een erg ongedurige aard hebben om dit een eentonige voorstelling te vinden. Het blijft natuurlijk moderne dans, niet zo evident voor iedereen, maar iemand die er zich voor interesseert, raad ik DISCOGRAFIE zeker aan. En voor diegenen met koudwatervrees zijn er natuurlijk de workshops!

DISCOGRAFIE wordt niet meer gebracht in het STUK, maar hier vind je meer informatie over volgende voorstellingen. Verder kan je ook hierheen gaan voor wat meer informatie over de voorstelling zelf.
basis €14 | cultuurkaarthouders €10

De workshops vinden elke zaterdagvoormiddag voor de besproken dansvoorstelling plaats in het STUK van 10.00 uur tot 12.00 uur. Je betaalt een eenheidsprijs van 8 euro per workshop, maar voor alle voorstellingen zijn er cultuurkaartkortingen. Meer informatie vind je hier.

De makers namen ook een filmpje op, hier te bekijken.