TIP: Borman en Zonen in Museum M

Museum M doet het weer en geeft vergeten kunstenaars een podium met de tentoonstelling Borman en Zonen. Geen paniek als de naam je niets zegt, want over de Bormanfamilie is zeer weinig geweten. Het is dan ook de bedoeling van Museum M om deze Brabantse beeldhouwersfamilie uit de late middeleeuwen terug op de kaart te zetten.

De beste beeldsnijder van Brabant, onder die naam stond Jan II Borman bekend in de vroege 16^de eeuw. Borman en zijn familie maakten houten, stenen en bronzen heiligenbeelden, retabels en grafmonumenten. Vier generaties lang domineerden ze de beeldhouwkunst in Vlaanderen en werkten ze voor kloosters, kerken en gilden in heel Europa. De meest gerenommeerde Borman, Jan II, zette de vormentaal van de Vlaamse Primitieven verder en wordt gezien als een voorloper van Bruegel. Recent onderzoek wees uit dat hij en zijn vader, Jan I, een atelier in Leuven hadden, waarna de familie naar Brussel verhuisde. Met deze tentoonstelling brengt Museum M de familie dus terug naar haar roots.

Van de ruim 280 werken die van de Bormans bekend zijn, staan er meer dan 120 in Museum M tentoongesteld. We kunnen dan ook spreken van een primeur, want het is de allereerste keer dat je zo’n grote collectie van de Bormans kan bezoeken. M opent de tentoonstelling met een impressionante waaier aan wat de verschillende generaties in hun mars hadden. Een reeks houten sculpturen, die een vastgebonden Jezus op een rots afbeelden, toont hoe Jan II het werk van zijn vader herinterpreteert met meer dynamiek en virtuositeit. Beelden van heiligen zoals Sint-Hubertus bewijzen dat de kracht van de Bormans zit in de gedetailleerde, realistische uitwerking van texturen en mantelplooien, iets wat in hun tijd ongezien was.

Heilige Hubertus, Jan Borman II, https://www.ards.be/

Maar de Bormans blonken ook uit in het creëren van beelden met ingetogen emotie. Een mooi voorbeeld daarvan vormt de serie met zes reliekbustes van Pasquier Borman, zoon van Jan II. De bustes lijken haast levensecht door de fijne uitwerking en beschildering. In het werk van deze jongere Bormantelg zie je dat de renaissance stilaan binnenglipt in de laatgotische stijl van de beeldhouwersfamilie. In dezelfde zaal vind je ook het imposante grafmonument van Isabella van Bourbon terug, aangevuld met pleurants of rouwende figuurtjes. Het beeld, dat op het gezicht sporen van de Beeldenstorm vertoond, maakt duidelijk hoe geliefd de beeldsnijders ook bij de hogere rangen waren.

Reliekbuste van vrouwelijke heilige uit Metropolitan in New York, Pasquier Borman. Nu tentoongesteld in Museum M © The Metropolitan Museum of Art

Borman en zonen zijn de beeldhouwtovenaars van de late middeleeuwen in Brabant. Hun oog voor detail, emotie en realisme zorgt ervoor dat je vastgenageld voor hun sculpturen blijft staan. Nog tot en met 26 januari 2020 kan je de tentoonstelling van deze meester-houtsnijders bewonderen in Museum M.

Borman en Zonen | Museum M | 20 september 2019 tot en met 26 januari 2020 | gratis met Cultuurkaart

Waanzin: studenten nemen Museum M in handen

Dat in Leuven de studenten het ritme van de dag bepalen, dat wist je wel al langer, maar dat ze nu ook de collectie van het stadsmuseum Museum M onder handen mochten nemen, dat is een nieuw gegeven. Tien Leuvense studenten kregen de kans om de collectie van het museum te benutten en eens in de schoenen van een curator te staan. Als doorlopend thema van hun tentoonstelling kozen ze ‘Waanzin,’ want dat was volgens hen de rode draad doorheen de kunst die hen aansprak.

Sam De Gueldre en Sara Duquene

© Museum M

Dat een tentoonstelling cureren niet zo eenvoudig is als het misschien wel mag klinken, dat ondervonden de tien studenten tijdens het proces. Zo moesten ze niet alleen denken over welke schilderijen, beeldhouwwerken en andere kunstobjecten zij de moeite waard vonden om in hun tentoonstelling op te nemen, maar ook over de verhoudingen tussen de verschillende werken. Doordacht kozen ze voor een opstelling in de vorm van een doolhof, dat—zoals zij het in een filmpje verklaren—de fysieke representatie van innerlijke waanzin voorstelt. Er zijn nog meer intelligente opstellingen in de tentoonstelling. Bijzonder geslaagd is de spiegelwand of spiegelstreep die ze achter de schilderijen van de negentiende-eeuwse Constantin Meunier hebben gehangen. De schilderijen stellen in vraag of je waanzin ook aan het gezicht kunt aflezen, allemaal terwijl je ook jezelf en je eigen gezichtsuitdrukking kunt lezen.

De tentoonstelling opent met één van de topwerken van de vaste collectie: Constantin Meuniers naturalistische bronzen beeld van een creperende man en een bezorgde, emotioneel overladen vrouw. Het werk Grauwvuur (ca. 1888-1889) probeert de rauwe emoties na een mijnramp te vatten tussen een gewonde man en een gechoqueerde vrouw. Rauwe emoties leiden tot een pure waanzin, een manier waarop de realiteit niet meer in verbinding staat met het gevoel. Het werk herinnert—zeker nu tijdens de vasten—aan de kruisafneming van Jezus en de Mater Dolorosa, en gebruikt de kracht van de symboliek om de omstandigheden in de mijnen van Wallonië in de late negentiende eeuw aan te klagen.

Twee toegangen leiden je naar het doolhof van de tentoonstelling en nemen je mee op een reis doorheen de verschillende facetten van waanzin. Met een audioguide krijg je de unieke kijk van de verschillende curators. Met de wijzers van de klok kom je eerst in een zaaltje met conceptueel werk van de hedendaagse kunstenaar Dirk Zoete. Waanzin is uiteindelijk maar een label, een verdelend element tussen zij die “normaal” denken en zij die dat niet doen. Wat is echter normaal denken, en zijn we niet allemaal een beetje waanzinnig? De toon is meteen gezet.

De tentoonstelling neemt je mee langs oude én hedendaagse werken en laat ze door hun opstelling met elkaar communiceren. De werken brengen je van carnaval langs de bijbelse Job en de madwoman in the attic tot confronterende werken waarbij de perverse associaties van de kijker worden ontdekt. Niet zozeer wie er tentoongesteld wordt is van belang, maar de focus ligt vooral op het wat en vooral het hoe van de expo.  Met uitzondering van Constantin Meunier bevat de tentoonstelling geen grote namen. Zo doet de stijl van het schilderij De verzoekingen van de heilige Antonius denken aan Bosch of Bruegel, maar is het maar een kopie naar de minder bekende Jan Mandijn. Dit doet echter helemaal niet af aan de ideeën of associaties die de kijker krijgt, ingegeven door de slimme keuzes en de begeleidende overpeinzingen van de curatoren. Daarom is een audioguide een absolute aanrader.

Wat de tentoonstelling zo charmant maakt, is het eenvoudige opzet. Elke curator heeft de kans gekregen om zich te verdiepen in de collectie van M en daar een favoriet uit te kiezen. Maar vooral de professionaliteit die de expo uitstraalt, is bewonderenswaardig. Een thema als waanzin, lijkt abstract, maar krijgt in de tentoonstelling vele gezichten. Oud en nieuw gaan hand in hand en allerhande materialen komen aan bod. ‘Waanzin’ bewijst dat een frisse kijk op beeldende kunst een een boeiend resultaat kan opleveren.

tentoonstelling ‘Waanzin’ in het M-Museum Leuven / 15 maart 2019 tot 24 januari 2021 / gratis voor cultuurkaarthouders / meer info, klik hier