Wat was en wat nu: een AARDige call to action

Ze zaal oogt donker, de stilte zwijgt. Het licht valt op de aarde zoals ze nog nooit gezien werd: rustig. Pure vrede zweeft over het podium alsof we in een ver verleden verkeerden. Zo verkeerd was het nog niet. De dieren begonnen te groeien, de bloemen te bloeien en de wereld leefde.

De performers van fABULEUS (Anna Bentivegna, Zoë Demoustier, Ayron Fraenk) spelen tijdens de voorstelling Wat was en wat nu met het licht en schaduw om het mysterie van onze natuur op te roepen. Kleurschakeringen en vormen worden belicht in het gezicht van de toeschouwer. Na een regenval van linten worden alle touwen vol vertrouwen in een hol gezogen. Gebogen kruipt iemand als worm over de grond. Bestond er ooit een groene aarde zoals de groene bal? Een aarde die gezond rond stuitert of is dat nog maar een verre illusie in onze vervuilende maatschappij?

Plots rijst de toekomt op. Een vrouw in een ‘Matrix’ outfit betreedt zelfzeker het podium en voorspelt met haar mimiek de verdoemende toekomst die ons te wachten staat. De lichten schreeuwen en de geluiden schijnen fel. Dan veranderen deze klanken naar rustgevende dierengeluiden en naar de kabbelende tranen van moeder natuur: de regen. Vervolgens wordt onze aandacht gevestigd op een roze vuilniszak. Wilt fABULEUS hiermee de glorificatie van onze vervuilende consumptiemaatschappij illustreren? Of beweren ze simpelweg dat we dringend van die roze wolk (/vuilniszak) moeten afkomen en onze toxische daden onder ogen komen?

Alle drie komen de performers aan bij een plastieken huisje. Anders dan in het sprookje van Hans en Grietje worden ze niet gevangen genomen door een boze heks, maar door een enorme berg afval. Drie hopeloze klimaatactivisten proberen tevergeefs de rommel op te ruimen terwijl er enkel meer zooi bij komt. Uiteindelijk stampen ze en gooien ze het afval naar mekaar. Ze kijken betrapt maar eveneens spat de teleurstelling van hun gezichten. Ze kunnen nergens naartoe met het afval, ze kunnen het enkel verplaatsen. Maar hoe verplaatsen we als maatschappij zo’n wereldwijd probleem van een idee naar actie?

@fABULEUS

De opbouw van de voorstelling is een beetje traag. De performers wilden constant spanning scheppen door middel van felle geluiden en lichten maar daardoor nam die spanning soms net af. Iets later in de voorstelling kwam alles terug mooi samen doordat er bepaalde statement beelden voorkwamen zoals de roze vuilniszak. Tijd vormt ook een belangrijk aspect in de evolutie die ze wilden doen uitschijnen. Het glorieuze verleden en het confronterende heden contrasteren mekaar zodanig dat het leidt tot een call to action. De mimiek van de performers komt volledig tot z’n recht, wat humor creëert in dit zwaar onderwerp. Wat was en wat nu drukt ons met de neus op de feiten dat we als maatschappij dringend moeten zorgen voor onze aarde.

Wat was en wat nu van fABUELEUS was te zien in OPEK te Leuven.

NFK’s rendition of “The Gull” stuns in humorous sobriety

On the 1st of May, De Koelisse witnessed the opening night of NFK’s rendering of The Gull, Anton Chekhov’s four-act play. Through their journey of unrequited love and deferred dreams, the characters formed a relationship with the audience that nodded simultaneously towards suspension of disbelief and metafiction.

The smiling face of a member somehow connected with the play (director? actor? some supporting member?) hands out brochures to each new coming spectator. “Welcome, enjoy the performance” he says, so that once you read the words plastered on the first page of the brochure, they already ring quite familiar. The following lines are written, big and bold:

Welcome, you are about to experience

The Song of The Spirit

“The Song of The Spirit?” I think to myself. Wasn’t this The Gull? Am I in the right place? I read the lines in the bottom of the page. “A play by Konstantin Treplev. Starring Nina Zarachnaya” Okay. Got it. A play within a play. Alas, the play has began before I even knew, and these words make up its first line, albeit unspoken. Realization kicks in after realization: was that an actor handing out the brochures, smiling, very nice and all, or was it already a character? I feel betrayed. I feel intrigued as well.

On the flipside of the brochure is the poster of the actual play, but at this point I’m not sure which I will witness first. Inside the brochure, there’s an entertaining family tree that pre-introduces the characters. Love appears to be the most important theme; characters are connected to each other in unpretentious hand-drawn arrows and handwritten words: “Hates,” “loves,” “loved?,” “married,” “partners” and other kinds of relationship status alongside broken or unbroken hearts and rings around the pictures. On the other side of the paper, a quote by Chekhov: “In a play, above all, there must be love.” From the family tree, it can be deduced that he lived by his own words. The summary of the play and an introduction to each act provides a useful foundation and foreshadowing of events. Though not necessary, the idea is applaudable.

Finally, the lights dim, and so begins the show.

Of course, soon it becomes clear who the character by the door handing out the brochures was: Konstantin Treplev, played by Kamiel Ferson, a young man in love and in crisis, about to stage a play with his lover as the actress. The stage within a stage captures instant attention. After some anticipation and dialogue about the play in question, “The Song of The Spirit” begins. The other characters sit as spectators of his play, filling in our shoes in one row ahead of us.

Who is watching who?

At times, they turn back to take a look behind them, like Bert De Kunst’s Dorn, the enchanting doctor who, from the moment of entering the stage, establishes a deeper relationship with the audience. Alternatively, we observe the characters as they observe Treplev’s play, and when the audience notices Sofia Martelleni’s Masha continuing to be irritated by her suitor Medvedenko, played by Wodan Van Den Heede, they let out a big laugh.

Our foresight of Treplev fortifies the bond with him; this kind of introduction is bound to evoke empathy. Thus, his agony over never being enough for his mother is striking, and his jealousy of her acclaimed man of letters understandable. Once his mother, Arkadina, played by Marisa Salvador interrupts his play, the ensuing chaos creates an amalgam of tension and humor. Salvador may make occasional slips of the tongue, perhaps more occasional than the others, but the coquettish nature of Arkadina is conveyed so well that it more than makes up for it. Her attitude is coupled perfectly with her extravagant and constantly-changing fashion, entirely contrasting her son’s beloved, Nina.

Nina, played by Nora Van Hummelen wears only a long white dress that fits her wide-eyed enthusiasm for fame and glory. Her monologue in Konstantin’s play may be ridiculous on the surface, but the sincerity with which she offers it sets a melancholy backdrop against the absurdity. Nina eventually falls for the literary genius of Trigorin, who is brought to life in cool, aloof manner by Rita May.

For the Gull, two stages, the artificial stage within the main stage and the main stage, do not suffice. There is also a third area that the Gull’s characters make use of: in front of the closed curtains, centimeters away from the audience, creating an astonishing, anxious sense of intimacy. This is where Nina and Trigorin share a quick kiss before he leaves for Moscow, where they intend to reunite. At this point Nina couldn’t have cared less for the seagull Treplev has shot in her honor. Trigorin, triggered by the event, writes down the idea of a story, one in which a young girl is “destroyed out of idleness” by a man, just “as this gull here has been destroyed.” The story ends up foretelling Nina’s faith.

In the last act, the stuffed animal is presented to Trigorin who had once asked for it and now remembers nothing about it. The gull brings to mind the futile dreams of each character, both in love and in fame, whether they come to fruition too late or pass too soon for anything to matter. Meanwhile, Nina comes to Konstantin, this time battered in black attire. Van Hummelen forms a heart-wrenching performance out of Chekhov’s fanatic lines, incessantly forgetting what she aimed to say and repeating instead: “I am a sea-gull” and then variations of “no—no, I am an actress.” Once Nina leaves, the air is tense. Treplev’s raging anger is depicted by Ferson staggeringly well. But after a period of having been taken away by the play, in comes once again the life and the humor and the metafiction, the irony of it all.

When speaking of humor, it would be an atrocity not to mention Rik Ouwerkerk’s Sorin, who managed to get persistent laughs from the audience. A tongue in cheek joke, not in the original but added here refers to the ragged appearance of a character as “resembling that of a philosophy student’s.” The joke lands well in the crowd, who is made up mainly of, well, philosophy students. As the show goes on and Sorin gets more ill, his presence remains comedic while his condition becomes somber. Death awaits him, and will catch up to him just as it does with Treplev. For the time being, however, the characters are permitted to play a game, drink some alcohol, and reminisce over better days or regret the ones they never had. Life goes on as Dorn sings, even when a shooting sound is heard.

In the end, it is the right balance of irony and sincerity, humor and sobriety, dreams and death that Chekhov’s “The Gull” brings to the text, and this concurrence is translated to the stage(s) through NFK’s gripping performance.

The Gull was directed by Bert De Kunst, Ewout Decloedt and Gilles Verheyden, and it was performed in De Koelisse, Leuven on 1st, 2nd and 4th of May 2023.

De Kwetsbaren: Welke moraal wordt fataal?

Acht zeshoeken, acht jongeren, één keuze. Met de voorstelling ‘De Kwetsbaren’ snijden fABULEUS en Rashif El Kaoui de maatschappij open en laten al haar ingewanden zien. Een ruggenmerg van racisme, een lever van leugens maar toch wordt één orgaan het meeste schade aangedaan: het hart van de maatschappij.

Acht jongeren liggen op de grond. Verwond door de wereld worden ze wakker in een opgesloten kamer met maar één uitweg: O. O is een witte vrouw in het begin van haar twintiger jaren. Na al haar bezwaren blijkt zij toch de uitverkorene te zijn om te beslissen over leven of dood van deze jongeren. Eén iemand mag blijven leven, maar wie? Die gedachte klonk te absurd voor O dus ze kiest de eerste persoon uit, denkende dat het een grap was. Helaas is het bloedserieus, letterlijk, en het meisje sterft. Geschrokken schiet O in paniek. Ze interviewt iedere persoon en vraagt waarom zij het verdienen om te blijven leven.

O heeft een computer met alle informatie over de jongeren: hun afkomst, leeftijd, studie, bloedgroep, diepste geheimen, spijt… alles. Toch beslist ze om enkel naar de mensen te luisteren zonder haar computer te bekijken. Ze ziet dat Ahmed liegt nadat hij een zielig verhaal vertelde over een drugsverleden en armoede. Want als hij inspeelt op de vooroordelen die O over hem heeft, laat ze hem misschien gaan. O verwoordt dat het niet eerlijk is dat hij liegt. Ahmed zegt: “Het probleem is niet dat ik tegen u gelogen heb, O. Het probleem is dat gij mij hebt geloofd.”

In de achthoeken worden de jongeren in de gaten gehouden door een camera. Iedere beweging die ze maken, ieder geluid dat ze slaken, staat op beeld. Verdeeld door de isolatie voelen ze zich bekeken, zoals ze zich ook voelen in het dagelijkse leven onder het mom van discriminatie, racisme bijvoorbeeld. Imara vertelt dat ze zich constant moet verantwoorden, waarom ze geen afro heeft bijvoorbeeld. Iedereen zegt altijd hoe je jezelf moet zijn, maar hoe kan dat als je niet tot de norm behoort? “Hoe krijg ik u uitgelegd wat is opgelegd?” De jongeren dragen elk een andere kleur kleding en vormen samen de regenboog. Mensen die geen racisme ervaren, beweren dat ze kleurenblind zijn, dat ze geen verschil zien in elkaar. Dat is net niet de bedoeling want als je kleurenblind bent, ben je ook blind voor de ongelijkheid.

@Clara Hermans

Eveneens is de grote vraag: waarom zou jij mogen blijven leven? Wat ga jij doen om de wereld te veranderen? Leven gaat over de maatschappij haar zin geven. Goede punten, zware job, grote mond, dikke kont. Je spreekt meerdere talen, je ouders zijn rijk en vooral wit. Je bent zelfstandig maar luistert ook naar de autoriteit. De meid die beslist over jouw bestaan kijkt naar jouw slaagkansen in onze samenleving. Kan je samenleven met anderen en je slechte kwaliteiten nog veranderen? Met egoïsme jaag je mensen weg maar met empathie jezelf. Kijk maar naar O.

O zet eindelijk de speaker aan waardoor de jongeren met elkaar kunnen spreken. Ze schelden elkaar uit maar vooral haar. Wat voor een witte, cis bakfiets mens ze is die nooit naar een ander kijkt, enkel naar zichzelf. Dat ze alle luxe heeft en zonder zorgen slurpt aan haar chiazaad-smoothie terwijl ze haar acne van haar gezicht krabt en moddervet is. Na dit kruipt de onverschilligheid O’s lichaam binnen. Ze duwt op iedere knop. Eén voor één gaan de jongeren hun bloederige dood tegemoet. Iedereen sterft behalve O. En ze lacht.

Wie had gedacht dat een paar scheldwoorden O over de streep zouden trekken? Die hartverscheurende verhalen, die minderwaardigheidscomplexen van alle jongeren die ze zo graag wilde redden, vallen in het water nadat ze dik werd genoemd. Staat de grens van onze tolerantie bij onze eigen gevoeligheid? Ze liet de jongeren kruipen maar wanneer vooroordelen over haar binnen sluipen, oefent ze haar macht uit. Vanaf het moment dat zij ook eens een label krijgt opgeplakt, verzwakt zoals iedere persoon in die kamer, gaat het erover. Het is over, het is gedaan.

Hoewel de voorstelling deze zware onderwerpen aansnijdt, slagen Rashif El Kaoui en fABULEUS erin om het vaak luchtig te houden. De manier waarop ze spelen met vooroordelen veroorzaakt gelach. De voorstelling draagt een goede balans tussen humoristische taferelen en kippenvel momenten, dat is net wat theaterstuk net zo goed maakt. De dialogen vloeien vlot van de lippen en de acteerprestaties zijn keel grijpend en hilarisch. Het is confronterend om ons als mens zo blootgesteld te voelen, maar dat is net het doel. De jonge acteurs leggen de maatschappij open op de operatietafel. Er is veel beschadigd maar we kunnen nog veel redden, wij allemaal.

Deze voorstelling van fABULEUS en Rashif El Kaoui was te zien in Opek in Leuven. De Kwetsbaren speelt nog tot 26/05 in Leuven en op 3/05 in Antwerpen. Studenten met een cultuurkaart krijgen korting.

Interview met Stijn Devillé


Stijn Devillé is een Vlaamse theaterauteur- en regisseur die onder andere de voorstellingen ‘Hoop’, ‘Geel Hesje’ en ‘Groupe Diane’ maakte met zijn theatergezelschap Het nieuwstedelijk. Zijn laatste voorstelling genaamd ‘9,6 (een verweer)’ tackelt de klimaatproblemen die steeds dichterbij sluipen. Stijn bespreekt in dit interview zijn motivatie voor het stuk, zijn doel en ook zijn band met actrice Sara Vertongen, die deze monoloog helemaal naar haar hand heeft gezet. De voorstellingen ‘Groupe Diane’ en ’Geel hesje’ zijn dit seizoen nog te zien. Naar 9,6 (een verweer) kan er zelfs nog gekeken worden tot volgend academiejaar.

In de voorstelling 9,6 (een verweer) staat het thema klimaat centraal, vanwaar die keuze?

Het is een thema waar we het over moeten hebben omdat het Sara en mij ook persoonlijk aangaat. De afgelopen tien jaar hebben we voorstellingen gemaakt die heel specifiek over de wereld van vandaag gaan. De eerste trilogie ging bijvoorbeeld over de bankencrisis in 2012 en de eurocrisis. De laatste voorstelling van die trilogie was ‘Hoop’ om een hoopvolle uitweg uit de crisis te vinden. Die voorstelling heeft veel weerklank gekregen, tot zelfs tienduizend toeschouwers. De mensen kregen terug moed en zagen dat er verandering mogelijk was. Zo zorgden jongeren voor een draagvlak van verschillende klimaatopstanden. Maar toen corona insloeg, viel alles opeens terug stil. Die crisis was opeens belangrijker dan de klimaatproblematiek. Op dit moment rollen we door naar nog een andere crisis: de oorlog in Rusland, die op zijn beurt leidt tot de energiecrisis. En opnieuw wordt de klimaatproblematiek naar de achtergrond verschoven, ook al draagt die misschien de oplossing voor andere crisissen die we nu meemaken. Die eerdere voorstellingen zijn het ecologisch ontwaken geweest voor Sara en mij.

Het verzet komt dus duidelijk terug in de trilogie, is het uw bedoeling om de toeschouwer aan te zetten tot verzet of is de voorstelling eerder bedoeld als ‘eyeopener’?

Bij de voorstelling ‘Hoop’ hadden we de ambitie om een echte call to action op te roepen. Iedereen had ook echt goesting om iets te gaan doen, hoe klein ook: carpoolen, drinkbekers in plaats van plastieken flesjes, geen mazout meer… We zijn nu zeven jaar verder en hebben het idee dat die acties zijn stilgevallen. Zaken die in de voorstelling ‘Hoop’ nog nieuw waren, zijn nu wel algemeen goed. In die zin hebben we met deze voorstelling evenzeer een doel om mensen zelf in verzet te krijgen, maar we zijn realistischer nu. Voor mij gaat een verzet niet zozeer over een opstand creëren (ook al is dat belangrijk), maar ik denk dat je ook op andere manieren verzet kan plegen, bijvoorbeeld door in gesprek te gaan en het thema aan te kaarten. Toch zou Sara liever meer doen dan praten, zij wil actie ondernemen. Ik denk dat je de twee nodig hebt. Zo beaamt de professor ook in de voorstelling dat je bij iedere grote beweging een iets radicalere vleugel nodig hebt die de druk opvoert en dan een gematigde vleugel die in gesprek gaat en een gulden middenweg probeert te zoeken. Toch ontbreekt tot nader order die radicale vleugel, het klimaatactivisme is nog ‘tandeloos’. Op de dag van vandaag schrikt men als iemand zich aan een glasplaat vastlijmt. Ik was student in de jaren 90, waar mensen de McDonalds in brand staken voor de dierenrechten. Ik doe geen oproep om zo’n acties uit te voeren (lacht), maar je ziet wel dat we tegenwoordig veel braver zijn omdat het onszelf aangaat. Essentieel gaat het om ons eigen gedrag en hoe moeilijk het is om dat gedrag aan te passen. Het roept fundamentele vragen op over hoe we onze maatschappij hebben ingericht.

Dit jaar vieren Sara en u jullie 20 jaar werkjubileum. Hoe is die samenwerking tot stand gekomen en geëvalueerd tot hoe ze nu is?

Ik ken Sara van op de dramaopleiding in Brussel. Ik had al direct door dat het een enorm goede actrice was. Sara is iemand die op het eerste gezicht wat eng overkomt dus ik was een beetje bang van haar (lacht). Dat was volkomen onterecht want ze is superlief, er is namelijk niemand die zo weinig ego heeft als Sara Vertongen. In het begin konden we haar weinig bieden aangezien we zo’n klein gezelschap waren, maar toch werkte ze liever bij ons dan in grote theaterhuizen. De reden daarvan was omdat ze bij ons meer inspraak heeft in de artistieke keuzes, dus is ze sinds 2006 vast in dienst bij ons. Sara is een actrice die veel registers aankan. Van nature zal ze vaak krachtige personages neerzetten, ook al heeft ze ook een zachte kant. In deze monoloog hangt alles af van haar maar ook in ensembles is zij de Kevin De Bruyne van de ploeg. Ze neemt de andere acteurs onder haar vleugels en dat is een enorme kracht. Ze kent heel snel haar eigen tekst maar ook die van de rest, wat voor de andere acteurs een hele geruststelling is. Dat zegt veel over de generositeit waarmee Sara in het leven staat, persoonlijk en professioneel. Vandaar ook haar passie voor  klimaatactivisme.

Was het dan Sara’s idee om deze monoloog te spelen?

Ja, ze wou heel graag zelf nog eens een monoloog spelen en ik had er nog nooit eentje voor haar geschreven. Ze wou op die manier ook de boodschap duidelijker overbrengen door als enige acteur echt in gesprek te gaan met het publiek. Toch ging het vooral over de persoonlijke en artistieke uitdaging die ze erachter zocht.

@Nieuwstedelijk

Op een bepaald moment in de voorstelling vallen de woorden “Jij maakt het verschil”, is dat een verantwoordelijkheid die u als theatermaker met zich meedraagt?

In de voorstelling worden de woorden wat ironisch gebruikt, alsof het personage een peptalk nodig heeft. Maar dat besef van het verschil maken is belangrijk. Dat probeer ik met dit gezelschap te doen door niet uit te gaan van de dingen zoals ze zijn. Wij blijven alles in vraag stellen: kan het beter? Kan het anders? Dat zijn dingen die je jezelf constant moet afvragen. We raken als maatschappij namelijk iets te snel vastgeroest in onze routines en daarmee moeten we oppassen.

Sara portretteert verschillende personages, waaronder de premier. Is het een bewuste keuze om ook de politiek te betrekken in de voorstelling?

Eén van de belangrijkste gesprekken die Sara en ik over deze voorstelling hebben gehad, is dat Sara zelf is opgepakt tijdens een klimaatverzet. De laatste scène waarin ze in een politiecel zit en plots beseft dat haar kind nog thuis zit, is dus waargebeurd. Ik vond die situatie zo aangrijpend dat ik naar dat punt toe wou vertellen. Een moeder die zover gaat om de planeet te redden waar haar kind in op zal groeien, is uniek. Die mensen zijn geen relschoppers of hooligans, het zijn vaak mensen die werken in een sterke maatschappelijke sector. Doordat ik dat verhaal op het einde heb geplaatst, riskeerde ik om de boodschap fout te laten overkomen door te impliceren dat alle verantwoordelijkheid bij het individu ligt. Het individu moet zeker zijn verantwoordelijkheid nemen maar de grote structuren moeten er ook iets aan doen. Daarom vond ik het belangrijk om zowel een professor als een premier eerder in de voorstelling aan het woord te laten. Ik begrijp dat het niet simpel is voor een politicus om een shift te maken en alles in evenwicht te houden. Toch riskeert de politiek daardoor om te vaak in een geschipper terecht te komen en durft ze geen belangrijke keuzes meer te maken. Als er iets fout is, dan stellen we niet het systeem in vraag, maar slechts een klein deeltje van wat er mis is. Soms moeten we kiezen om het hele ding te slopen en opnieuw te beginnen.

Zal het thema verzet aanwezig zijn in toekomstige voorstellingen?

Dat zal zeker terugkomen omdat het té belangrijk is. Het thema verzet is een raakvlak waarin Sara en ik elkaar hebben gevonden. Onze vaders hebben de Tweede Wereldoorlog heel bewust meegemaakt en ze waren allebei gelinkt met het verzet. Dat betekent veel want oorlog is een situatie die we niet kennen en ik weet zelf niet hoe we dan zouden reageren. Maar het is belangrijk om mensen te hebben die in zo’n situatie verzet plegen en niet zwichten. Dat heeft mij als mens voor een groot deel gevormd.

Om af te sluiten, welke grote thema’s wilt u in de toekomst nog bespreekbaar maken?

De eerstvolgende voorstelling bevat een grote cast van 13 mensen dat een kroniek van het Vlaanderen van de afgelopen 50 jaar laat zien. In dat tijdperk was de kolenindustrie nog volop aanwezig, vandaar dat het verhaal zich ook in Limburg situeert. De provincie gaat van een rurale setting naar een kolenindustrie die belangrijk was voor de rest van het land. Die transitie zal in de volgende voorstelling centraal staan.

Dan wil ik u enorm bedanken om deel te nemen aan dit interview.

Venus in Libra

“De nieuwe wereld komt eraan”. Joaoud Alloul presenteert een symfonie van muziek, dans en spoken word met een sausje van queerness. Beeldschone creaturen van de nacht vieren hun excentriciteit en openheid. Desondanks toont de naakte waarheid geen genade tijdens deze spetterende avond vol glitter en glamour.

Op het moment dat het doek valt, landen we in een jaren 20 classy party. De outfits van de creaturen zijn al even ‘roaring’ als de tijdsperiode, hoewel niemand in zwart-wit gekleed is. De kleurrijke figuren begeven zich al snel in de nachtclub ‘The little mermaid’. Jaouad Alloul opent de avond met zijn prachtige zangstem. “Je suis un homme avec la fierté d’une femme”. De dragqueen krijgt ondersteuning van haar entourage en mede-feestgangers. Catwalk-waardig stellen ze iedere creatuur van de nacht voor. Het onderwerp naar keuze blijft toch wel seks en seksualiteit, een viering van ons goddelijk of net sterfelijk lichaam. Een vereniging tussen unieke mensen van alle ‘walks-of-life’. Door de warme bontjassen zweten ze zich de kleren van het lijf zodat sommige individuen halfnaakt over de dansvloer paraderen. “Do you like my furr? No , I’m vegan”. Wie seks zegt, zegt rock dus de gitaren schreeuwen luid tot ze overgaan in de hanenkam van de muziek, punk. Dan zweeft er een zwoele sfeer over het erotisch decor waardoor de melodie stilletjes overwaait in een briesje van klassiekere muziek. Het sexy-belichte decor en bewegingen van de creaturen droegen bij aan dit erotisch ensemble.  

@Kurt Van der Elst

Naast deze celebration van anders-zijn, drijven snel ook diepere waters naar boven. Jaouad riep uit: “Gelijkheid, mijn kloten, al zijn die nu ver te zoeken”. De maatschappelijke/politieke problemen worden aangekaart via een subtiel spelletje van humor en sarcasme. De viering van creativiteit, seksualiteit en vrijheid blijft prioriteit in deze voorstelling. Toch resoneert er niet alleen gekreun en gelach door de schouwburg, maar ook het adembenemende geluid van een verzetsdaad tegen de gemaskerde maatschappij. “Ik kijk tenminste nog in de spiegel om mijn masker op te zetten”. Niet overal kan je jezelf zijn, vandaar dat het masker vaak fungeert als een beschermlaag tegen onherroepelijke spot. Ze zetten net die spot om in een spotlight en willen vrijgezet worden als een vogel. Helaas verstikt die vogel vaak in haar hokje, gewurgd door een conventioneel verwachtingspatroon en uitgespuwd in een conservatieve wereld. De muziek wordt ook beklemmender, luider en chaotischer, soms zelfs tot storend toe. De creaturen weten niet wat hen overkomt en vallen uitgeput op de grond. Uitgeput door constant te strijden tegen vooroordelen zonder kwetsbaar te mogen zijn.

Nochtans adresseren de uitbundige figureren dat als je verandering wil creëren in deze beestige wereld, je ook een olifantenvel moet kweken. “Iedereen wil verlicht worden zonder de schaduw te aanvaarden.” Verwacht niet dat de wereld op één dag verandert, maar vecht voor de vrijheid, iedere nacht opnieuw.

De lichten dimmen, de spots schijnen op het midden van de dansvloer. De fabuleuze dragqueen zet haar pruik af, de naakte man met het masker komt dichterbij. De muziek slaat over naar een harmonieuze, klassieke melodie. De mannen walsen over het podium en in een cirkel van acceptatie zwieren ze mekaar in het rond. Hij valt in zijn armen en zet zijn masker af, letterlijk. De naakte compositie van deze mannen rust in mekaar en ze kussen. Hoog tijd voor een pure identiteit zonder hokjes, een queer-viering van kleur, liefde en genot. “Laat Venus vrij”.

Deze voorstelling was te zien in de Schouwburg in Leuven tot en met 23/02.

El cantar del playo or… a song is a rose is a thorn

Pop star performance, poezië voordracht en een biertje atten. Mario Barrantes Espinoza haalt werkelijk alles uit de kast om je mee te nemen op een trip down memory lane, bestemming: het Costa Ricaanse, queer uitgangsleven anno 2010.

© Michiel Devijver

De Costa Ricaans-Nicaraguaanse kunstenaar en choreograaf doet met zijn performance een stukje persoonlijke geschiedenis uit de doeken. Zijn verhaal vertelt hij ons niet rechttoe rechtaan. Mario neemt liever een omweg en communiceert verbaal uitsluitend aan de hand van de taal van plancha, de muziek van Costa Ricaanse muzikanten uit de jaren zestig. Het publiek indertijd bestond voornamelijk uit huisvrouwen die er hun dagelijkse beslommeringen mee bevochten. Vandaar de naam plancha, ‘musica para planchar’ ofwel ‘muziek voor tijdens het strijken’. In 2010, een vijftigtal jaar later, wisselt plancha zijn oorspronkelijk publiek in voor de Costa Ricaanse queer gemeenschap en ontpopt deze muziek zich tot de campy soundtrack van hun uitgangsleven. Plancha, gekenmerkt door tragiek, theatraliteit en emotionele expressiviteit, is verder ook sterk ingebed in de cultuur van telenovelas (een typisch tv format, denk liefde – veel plotwendingen – happy end) en in die van de transformistas (‘drag queens’).

Aldus staat Mario niet moederziel alleen op een podium in de Manhatten. Hij brengt de zielen van oude geliefden, one-night stands, plancha-muzikanten uit de vorige eeuw, latina huismoeders en dramatische telenovela-figuren tot leven en laat ze mee zweten, zingen en brullen op het tempo van zijn liefdesleven. Niet alleen de rijke geschiedenis van de muziek die hij handig inzet om zijn verhaal te doen, maar ook zijn eenvoudige, doch sterk conceptuele choreografie brengt de figuren die zijn verhaal begeleiden tot leven.

Mario’s performance neemt ons mee op een uiterst intieme en persoonlijke inkijk in zijn prille jaren als ‘playo’ (Costa Ricaanse en denigrerende benaming voor homoseksuele mannen) . Aan de hand van de retoriek van plancha muziek, lijkt het zijn bedoeling om de zoektocht naar zijn identiteit en de verkenning van zijn seksualiteit te plaatsen binnen een cultureel kader waar zoveel andere Zuid-Amerikaanse gemeenschappen zich mee vereenzelvigen. Op ingenieuze wijze deconstrueert hij de muziek in poezië, popmuziek performances, dans, een drag persona en kwetsbare stilte. Hij geeft zich (letterlijk) volledig naakt aan zijn publiek. Met dit optreden zingt en danst hij niet alleen het lied van een jonge Costa Ricaanse homoseksuele man, maar ook dat van zijn peers en van alle andere gemeenschappen die zich de taal van plancha eigen hebben gemaakt.

El cantor del playo or… a song is a rose is a thorn’ was te zien in Studio STUK in de Manhatten op 4 oktober.

Stuk Plastic: Een vervuilende maatschappij

Zoiets abstract maar zo boeiend
Zoiets ontspannend maar zo vermoeiend

Het kersverse theaterstuk van campustoneel laat emoties in het rond vliegen.
Sam Rijnders en Elise Linsen creëerden een vernieuwende techniek op de scène.
Zeven briljante acteurs spelen beurtelings iedere rol. Elk personage heeft bepaalde karaktertrekken die gepersonaliseerd werden door elk individu. Ze steken elk personage in hun eigen jasje, soms zelfs letterlijk. Een van de briljante regisseurs, Sam Rijnders, kon zijn lach niet bedwingen. Hij stak heel het publiek mee aan. Ondanks de donkere satire, worden onze lachspieren aan een hevige work-out blootgesteld. Degene die letterlijk wordt blootgesteld, heet Esther. Zij is de huishoudhulp van Michaël en Ulrike. Twee lokale snobs die denken het gemaakt te hebben. Toch kwijnt hun gematigd leventje met de jaren weg.

@Vincentinaki

Het valt op dat de enige rol die standvastig blijft, die van Esther is. Esther is de ongewilde protagonist. Vergist in de gedachte dat ze op haar gemak de vloer kon boenen, wordt ze als een oude knuffel over de grond meegesleurd. Toch ontvangt ze geen knuffels. Ze wordt als een kunstwerk beschouwd. Ze wilt gewoon kuisen. Ze kuist het gezin haar maatschappelijke problemen op. Alle omhooggevallen ‘wannabe’ adelen behandelen Esther als een circusaap. De snobs voelen de grond onder hun voeten wegzakken en beginnen te zweven. De realiteit wordt als een zeepbel weggeblazen. Esther prikt de bubbel kapot. Ze heeft er genoeg van om in een vitrine van hypocrisie haar dagen te spenderen. Ze zal ze wel een lesje leren…

Het laatste greintje opwinding tussen Michaël en Ulrike waait als een zacht briesje de kamer uit. Michaël ziet de storm al aankomen. Hij beslist mee te doen aan artsen zonder grenzen. Onze ‘white savior’ hangt de held uit en zij de vlag. Het stuk zoomt in op de mislukte opvoeding van hun zoon Vincent. Recent is hij als een puber uitgebloeid die zich overal mee moeit. Ulrike identificeert zich als kunstenaar maar eigenlijk brengt ze slappe koffie naar een nog slapper figuur, Haulupa. Het vuur in Haulupa’s ogen wordt gedoofd door zijn eigen hoofd. Hij heeft een burn-out en ZEKER geen depressie. In dit deeltje spotten de regisseurs met het taboe rond mentaal welzijn. Haulupa draagt een masker van ironische perfectie. Op die manier geeft hij niet toe aan zijn eigen tekortkomingen.

Achter de opvatting van kunst wordt een groot vraagteken geplaatst. Kunst is verheven, geschreven naar superioriteit. Sam Rijnders en Elise Linsen pleiten voor een normalisering van kunst. We worden rijk getogen en in de luxe gezogen. Hou de essentie van kunst voor ogen: schoonheid. Word niet verleid door roem, maar blijf het voor de kunst doen; de kern van ons geluk.

Shakespeare is dead, isn’t he?

Shakespeare is dead, isn’t he? Hoewel verschillende intellectuele hoofden hun breinen hierover breken, wordt er in dit adembenemend festival voor nieuwe toneelschrijfkunst, vooral naar de echte auteur gekeken. Het festival vond verspreid plaats over Leuven, een hele week lang. Hier schijnt de spotlight op de helden achter hun levende woorden. Zij worden terecht verlicht en gedicht in lovende kritieken. Ze worden internationaal op de kaart gezet en niet meer belet van nieuwe kansen.

Onderland

Is het mijn mijn?
Nee het is jouw mijn.
Maar als mijn mijn de mijne is, waarom heb jij mijn mijn dan verwoest?
Heb ik jouw mijn verwoest? … Ach ja, hij is toch niet de mijne.

@30CC

Verantwoordelijkheid is het pijnlijke gevolg van een kapitalistische maatschappij. Iedereen is op goud uit. Mensen blijven graven en graven tot de put niet meer dicht te scheppen is. Wel scheppen ze op over de gouden stront waarin ze verzeild zijn geraakt. Dimitri Leue heeft dit stuk prachtig tot leven gebracht door een minimalistische setting neer te zetten. Zijn vertrouwen in de professionele acteurs was te voelen tot in de uithoeken van de zaal. Dit theaterstuk werd gespeeld in de Schouwburg van Leuven op woensdag 23 februari. Een goudmijn is ingestort maar wie is verantwoordelijk? Een psychologische schommel komt tot stand in de speeltuin van volwassenen. “De wereld heeft nood aan een zondebok”. Grappige conversaties wekken deze realistische uitspraak tot leven. Dimitri Leue zag een gouden kans liggen om dit wereldlijk probleem aan te kaarten. Hij heeft ze met twee handen gegrepen.

Ronde tafel over vertalingen

Vertalen maar niet ‘hertalen’. Niet letterlijk maar figuurlijk. Niet figuren overpennen maar ze eerst aan de context laten wennen. De eerste ronde tafel van het festival was die van professionele theatervertalers. Het vond plaats op woensdag 23 februari in Opek te Leuven. Een ‘vrouwenvak’ vol deadlines maar de line mag niet dead zijn. Iedere lijn, iedere regel moet leven. Ieder woord moet overkomen alsof het in de originele taal geschreven was. Een inspirerend gesprek van de ene vertaler naar de andere. Tips werden gedeeld, advies werd gegeven en ervaringen verteld. Iedereen stelde zich open, zelfs het publiek. Vragen over onder andere hun schrijfmethode werden uitgebreid beantwoordt. Één gouden regel waar geen discussie mogelijk was, is ‘altijd hardop lezen’. Op die manier voel je of je woorden tot leven komen. Wat de tekst zelf betreft, is de sfeer en de bedoeling van de auteur bewaren, essentieel. Emoties en gedachtes moeten natuurlijk overkomen en niet ‘vertaald zijn’. Hoewel het een eerlijk gesprek was over een moeilijk veld van expertise, overtuigde hun passie voor theater de hele ronde tafel.

Scenische lezingen

Drie nieuwe theaterstukken werden op woensdag 23 februari in Opek te Leuven voor de leeuwen gegooid; die van Vera Molina, DE HOE en Stijn Devillé.
De opzet van deze geënsceneerde lezingen was aangenaam om naar te kijken. Vijf acteurs lazen theatraal enkele scènes per theaterstuk voor. Hierna volgde een kort interview met de auteur van het theaterstuk in kwestie. Dit is de ideale manier om een nieuwsgierig publiek warm te maken voor kwalitatieve voorstellingen.

Toen eindelijk alles lukte

@UiTinVlaanderen

Maarten Westra Hoekzema zijn leven was een puinhoop. Hij dronk, snoof en beloofde zichzelf het ooit te maken als cabaretier. Zijn voorstelling was een ode aan zijn mislukte pogingen. Hij wilde op een humoristische manier zelfspot drijven met zijn oude zelf. Op chronologische wijze begon hij bij zijn jeugd, tot de dag van vandaag. Helaas werden de pointes niet altijd behaald. Zo liet hij het publiek op zijn honger zitten.

Over de tong, over de lippen

Shakespaere is een genie en een geniepige dode vent die zijn leven heeft bestemd aan te gecompliceerde drama’s waarin iedereen toch zal sterven, net zoals zijn belachelijke dialogen. Met deze openhartige dialoog van Sara Vertongen werd het startschot gegeven. Deze literaire soirée composée vond plaats in de Schouwburg van Leuven op 22 november. Bekende theaterauteurs staken voordracht niet alleen in een nieuw jasje, maar in een goednieuwe garderobe. Een verrijkende variatie met onderwerpen zoals naïviteit, fruitperserij of zelfs vader-dochter relatie lagen op tafel. Genres verzoenden, aansluitend met de diversiteit van de auteurs die stuk voor stuk hun verhaal uitten. Ook puur met taal werd een prachtig verhaal verteld door Dounia Mohammed. Een soirée om niet nee tegen te zeggen maar om je hart open te leggen voor de passie en talent van deze mensen.

@30CC

Ronde tafel: beginnen als theaterauteur

De laatste ronde tafel op vrijdag 25 november in Opek nodigde professionele theaterauteurs uit. De moeilijke vragen werden open en bloot op de ronde tafel gelegd. Is er financiële haalbaarheid? Zijn er veel werkmogelijkheden? Kun je met een eigen tekst bij een gezelschap aan gaan kloppen? Veel theaterstudenten bevolkten het publiek, nieuwsgierig naar deze antwoorden. Hoewel iedereen zijn individuele ervaring deelde, was er toch ruimte voor een open groepsconversatie en een hoopvol gesprek.

Met onder andere deze activiteiten en nog vele anderen, kwam het festival op zaterdag 26 februari ten einde. Theaterauteurs kregen eindelijk de aandacht en het respect die ze verdienden. Door de organisatie van Het Nieuwstedelijk in samenwerking met hun partners, werd het een creatieve week om nooit te vergeten.

She’s her(e)

Genen. Gen-en. Alsof het ‘niksen’ betekent. In feite bepaalt het alles: wie we zijn. Auteur, columnist en moeder Dalilla Hermans onderzoekt in haar eerste theaterstuk ‘Her(e)’ de pijn die zwarte vrouwen in België meedragen, maar ook de onvoorwaardelijke vreugde die tussen hen leeft. Actrice Abigail Abraham vertelt hun verhaal. Altijd onverbloemd. Altijd bij de keel grijpend.

Het is vijftien februari in het Wagehuys in Leuven. Ook hier gaat de tijd immers vooruit, al zou je je na de voorstelling kunnen afvragen of mensen dit wel weten. Of ze wel weten dat ze erin mee mogen gaan. Misschien weten ze het wel, maar verzetten ze er zich koppig tegen, dat kan ook. In ieder geval zijn er een 150 tal mensen die vanavond bewust de confrontatie opzoeken. Gelukkig maar.

 ©Harmony Benegusenga

We zien onszelf immers in grote, voornamelijk rechthoekige, spiegels met oude, goudkleurige omkaderingen. De figuurlijke spiegels volgen pas later. Zwarte actrice Abigail Abraham kijkt verveeld toe naar het witte publiek, met haar huid als onbewerkte boetseerklei, liggend in een azuurblauwe zetel die zich laat bedekken door een deken dat doet denken aan vers geperste appelsienen in de zomer. In haar monoloog vraagt Abigail ons iets meer kleurenblind te zijn, maar de prachtige, symbolische contrasten in het decor benadrukken hoe gevoelig we voor kleur zijn.

Bosklasse, maar dan inclusief

Het zachte gezang op de achtergrond gaat over in geprojecteerde beelden van een lachende en dansende groep zwarte vrouwen. Eenendertig om precies te zijn. Dalila Hermans nodigde deze artiesten, actrices en activisten 24 uur uit in Villa Hellebosch om het te hebben over hun ervaringen als zwarte vrouwen in een witte wereld. Overal bekeken, nergens gezien.

De beelden, die nu het hele decor overmeesteren, trekken ons eerst mee in hun vreugdevol verhaal. Ook een dag na Valentijn mag liefde de overhand nemen. De vrouwen halen zichtbaar veel geluk uit de verbinding met elkaar en Abigail glimlacht luidop en vraagt zich af of het mag, zo dansen. ‘Natuurlijk mag dat niet!’, beantwoordt ze zichzelf. De sfeer slaat om en de pijn die deze vrouwen elk moment met zich meedragen, wordt op een pakkende manier steeds zichtbaarder gemaakt.

Don’t tell me I’m magic

‘Don’t tell me I’m magic if that’s all you’re willing to do’. Even later vraagt de actrice ons bijna wanhopig door een megafoon om niet meer aan haar afrohaar te zitten, onze zongebruinde huid na een vakantie niet te vergelijken met de hare en al zeker niet te denken dat we haar na onze reis naar Afrika begrijpen. ‘Luister dan!’. Ze zegt het drie keer, het publiek blijft stil. En wit. Abigail slaagt er op meesterlijke wijze in om met haar mimiek en intonatie een verhaal op zich, naast de tekst te creëren. De kwaadheid is bijna tastbaar en ze laat ons voelen dat dit geen monoloog is, maar een dialoog met ons, met de samenleving. ‘Waar zijn jullie?’

Her(e) speelt op een onverwachte manier ook met het licht in de zaal. Spots waar de zwarte vrouw niet in wil staan, verlichten haar desondanks. Haar aanwezigheid is een statement. Ook na de activistische scène met de megafoon volgt verdriet, maar een spot die gericht blijft op de megafoon toont dat haar strijd niet gedaan is. Ondanks haar onmacht moet ze blijven uitleggen waarom ook zij mens is, waarom ook zij geluk verdient. Ook hier nog, ook vandaag nog.

De aanhoudende danser wint

In de geprojecteerde filmfragmenten van het weekend in de villa verklaren haast alle vrouwen dat ze zich verbonden voelen door de trauma’s die ze stuk voor stuk hebben meegemaakt. De gebeurtenissen mogen dan wel anders geweest zijn, de pijn was het niet. Het verlangen naar de verbinding en hun lange zoektocht naar herkenbare verhalen doen ons beseffen dat er ook nog vandaag een grote eenzaamheid gepaard kan gaan met een gekleurde huid. Moeten we walgen van ons eigen, witte spiegelbeeld dat daar zo prominent in het decor aanwezig is? Vast niet. Maar Her(e) maakt ons wel (nog eens) duidelijk dat we moeten luisteren, en samenleven. Echt samenleven, zonder onderscheid.

Here Beeld2 Web
©Manoe Sunkwa

Eindigen doet Her(e) opnieuw al dansend. Na wat vertwijfelend schoenwitsel op haar hand uit te proberen, laat Abigail horen dat ze weet wie ze is en er ook trots op is. De eivormige, rieten mand die de actrice al de hele voorstelling achter zich sleurt, neemt ze nu zelfzeker vast. Ze herrijst als zonnekind, als zondagskind, als dochter van haar voorouders en als voorbeeld voor de toekomstige generatie zwarte vrouwen in België. Zij is hier. Zie haar. Zij is hier.

De manier waarop Her(e) omgaat met het feit dat onze genen in zoveel opzichten onze levens determineren klinkt aangrijpend, liefdevol, kritisch, begripvol, maar vooral strijdvaardig: ‘silence is violence‘, bevestigt iemand uit het publiek achteraf. De evenwichtige afwisseling tussen filmprojecties, tekst en zang kan gezien worden als een poging om de boodschap op alle mogelijke manieren duidelijk te maken. Een zeer geslaagde poging, wat mij betreft. Een viering van de zwarte vrouw, een ode aan de kleurenblindheid.

‘Vrede, liefde & vrijheid’; het verdraaide verdrag van Versailles.

De première van ‘Vrede, liefde & vrijheid’ vond plaats langs de fonkelende mijnschachten in C-Mine. Niet alleen Genk kreeg het privilege te genieten van dit cultuurspektakel, ook o.a. hartje Leuven mag mee de vooroorlogse sfeer opsnuiven in de volgende shows. Alsnog is er weinig gerecenseerd over Het Nieuwstedelijks pageborgen kindje van Stijn Devillé. Maar hoewel dit smaakvolle theaterstuk meer dan genoeg gekruid was, grijp ik toch mijn kans om mijn ongezouten mening te spuien.

De melodische monologen zetten de toon voor dit zwaar stuk. Gewichtige en luchtige dialogen tussen de drie protagonisten wisselden zich af. Er ontstond vuurwerk tussen een doemdenkende econoom (een fantastische Michaël Pas), een gediscrimineerde president (Prince K. Appiah) en een gefaalde ballerina (Clara Cleymans). Mensen die zich zogezegd achter de schermen verstopten in het grote plaatje van een wereldwijd conflict. Toch zijn het geen figuranten, maar relevante figuren.

Charles D.B. King vocht voor de vrijheid van zijn land Liberia dat gewurgd werd door de klauwen het onverschillige Europa. Zelfs als president bleef hij ongehoord. Omdat hij veroordeeld werd om zijn huidskleur, werd de kleur uit zijn vooruitstrevende mening gezogen. Ook maakte Devillé het fenomeen vrijheid tastbaarder in de laatste scène. Keynes gooide de frustraties uit zijn furieus lijf door hoogstaande documenten door de zaal te slingeren. Zijn accurate prospectie werd namelijk niet gehoord. De zwangere, bankroete Lydia viel hem in rede. Ze had geen land meer, geen geld en geen man. Enkel een ongewenst kind. Dit contrast geeft expliciet weer hoe allesomvattend vrijheid is. Die specifieke vrijheid die uiteindelijk naar liefde leidt…

Opnieuw slaagde de auteur -zoals bij ‘Hitler is dood’ (2009)- erin om het decor minimalistisch te houden. Zo werd er een harmonieus contrast gevormd tussen de soberheid van de omgeving en de complexiteit van de ritmische tekst. Toch viel één decorstuk op. De acteurs verplaatsten spiegels voor hun aangrijpende monoloog om zo hun point de vu te representeren. Natuurlijk werd er intelligent geknipoogd naar de spiegelzaal in het paleis van Versailles, dé plaats waar het zich allemaal afspeelde. Tegen het einde van de voorstelling bleven de spiegels staan. Op die manier smolten de visies van de protagonisten samen.

Stijn Devillé creëerde de illusie dat elke toeschouwer een pientere historicus voorstelde, hoewel hij overrompeld werd door informatie. Dat deed hij door bekende verhalen over de oorlog in zijn voorstelling te verwerken. Eveneens werd 4e wand genadeloos gesloopt door talrijke verwijzingen naar de hedendaagse maatschappij. Zo bleef het publiek aan zijn lippen hangen.

‘Vrede, liefde & vrijheid’ zal 18/10 en 19/10 om 20:00 uur in OPEK (Leuven) verschijnen. Ook in december kan er nog genoten worden van de voorstelling te Leuven. Er wordt voor de Cultuurkaarthouders natuurlijk ook korting voorzien. Naast Leuven zijn er nog een tal van andere steden waar dit theaterstuk bezocht kan worden zoals Hasselt, Torhout en Aarschot.